SALİHA SULTAN
Sinema dünyasının kültlerinden ‘Cennetin Çocukları’, ‘Cennetin Rengi’, ‘Baran’ sinemalarının direktörü İranlı ünlü direktör Majid Majidi İstanbul’da ‘Master Class’ (Ustalık Sınıfı) dersi verdi.
Memleketler arası Kızılay Dostluk Sinema Festivali’nin konuğu olan Majidi’nin Atlas Sineması’nda düzenlediği aktifliğine yağışlı havaya karşın 500’e yakın genç sinemacı ve direktör katıldı. Direktör Faysal Shalbukil’ın moderasyonunu yürüttüğü ve Farsçadan Türkçeye çeviri yaptığı aktiflikte Majidi birinci vakit içinderda sinemaya çocuk yaşlarda ilgi duyduğunu anlattı.
Sinemaya birinci vakit içinderda oyunculukla adım attığını söyleyen Majidi “Oyunculuk sanatını başından beri hayli sevmemekle bir arada biliyordum ki sinema dünyasına lakin bu biçimde girebilirdim. Lakin her vakit gayem kendi kederimi, kafamdakileri, hayallerimi tasvir etmek ve onları yönetmekti. On sinemada oyuncu olarak çalıştım lakin bir yandan kısa sinemalar yapmaya başladım” dedi.
“İnsanın hoş sinemalarla anılması epeyce önemli” diyen Majidi, sinemacı olmasının arkasındaki kanıyı ise şöyleki tanım etti: “Ama bence bir sanatçı bir cümle söylemeye çalışır, tek bir cümleyi arar. Bir ağaç üzere, kısımları yaprakları vardır fakat başındaki ağaçtır. Bunun üzere ben de sinemalarımda o cümlenin izini sürmeye çalıştım, varoluşumu ortaya koyan o cümleyi aradım. Bütün derdim kendime ilişkin olan bir dünyayı bir biçimde şekillendirmek ve onu görsel haline getirmek. Bilhassa beşere dair sorularım var. Cennetin Çocukları sinemam benim dünyam, benim çocukluğumdu. Sinemayı bu tarafıyla epey seviyorum.”
Majidi “Herkes bu sinemaların fazlaca uygun imkanlarla yapıldığını düşünüyor lakin hiç de o denli değil. Her sinema için sıfırdan başladık. İki yıl üretimci aradım, “Bundan sinema mi olur?” diyerek, sıradan bakılırsarek reddettiler. Bunu, salonda sinema aşığı biroldukça direktör gördüğüm için bilhassa söylemek istedim, sizin baktığınız açı kıymetli, o açı için savaşmaktan asla vazgeçmeyin” diye konuştu.
SENARYOMU ÇEKMEDEN TOPLUMUN FARKLI KISIMLARINDAN 12 BİREYE ANLATIYORUM: Gençlere bir sinema yapmanın en kıymetli adımının kuvvetli bir senaryo olduğunu aktaran Majidi, şu tavsiyeleri verdi: “Hitchcock’a soruyorlar sinemanın değerli noktaları nedir diyorlar o da ‘Üç şey vardır, bir senaryo, iki senaryo, üç senaryo’ diyor. Fakat nasıl bir senaryoya ulaşacağız, o hayli değerli bir nokta. Birçok vakit uygun senaryo, sinema ve başarılı isimlerin kitaplarını okursak senarist oluruz diye bir ön bilgimiz var. Bunlar esasen formüldür, bir senaryo oluşturmadaki sır aslında hayat deneyimi, kendi hayatınızdaki deneyiminiz ve ömrü ve sineması, her şeyi izlemek. Ben şayet bir üniversitenin dekanı olsaydım öğrencilere iki yıl teorik bir ders verdirir, öteki iki yıl hepsini dünyayı gezmeye gönderirdim. Farklı kültürleri, adetleri görsünler ve dönüp tez yazsınlar, bu tez ile onları mezun ederdim.”
Alanda yapılan müşahedenin senaryoyu güçlendireceğini belirten Majidi, senaryonun gücünü anlamanın yolunu ise şu biçimde anlattı: “Çoğu vakit birinci kıssayı yazdıktan daha sonra genel olarak sanatkarlar kendilerine güvendikleri için en iyiyi yazdıklarını hisseder, bu biçimdeyiz. Pekala bu biçimde mi? Bunun gerçeklik hissesi var mı, insanlara geçecek mi bunu nasıl anlayacağız? Bunu kendi deneyimlerimden hareketle aktarayım. Toplumun farklı kısımlarından on, on iki insan seçiyorum. Bu öykümü onlara anlatıyorum ve karşılığını görmeye çalışıyorum. Ve bunlar toplumun farklı katmanlarından olduğu için birinci vakit içinderda hakikat anlatabiliyor muyum, daha sonra onların tepkilerinden ne kadarını anladıklarına bakıyorum. Kıssa ile kurdukları alaka, gözlerinden aldığım güce bakıyorum. Bakış açılarından, söylemiş olduklerinden ortak bir duyguya varabiliyorsam hakikat yolda olduğuma inanıyorum.”
Majidi, kelamlarının devamında şuna işaret etti: “Elinizde kuvvetli bir senaryo var ise sinemanın yüzde ellisini başarmışsınız demektir. Geri kalan icra. Aykırısı ise, senaryo yüzde otuz ise bütün gücünüzü ortaya khalbukinız bile başarılı olmanız güç ihtimal.”
Direktör Majidi, genç bir sinemacının kendisine yönelttiği “Müslüman sinemacılar âlâ sinema çekmek için ne yapmalı?” sorusuna ise şu yanıtı verdi “Sinema sanat alanında değerli, Müslüman ya da gayrimüslim alanı yoktur. Başlı başına bir olay, kimi vakit pes ettiğiniz anlar bile olabilir lakin bir köle üzere kendinizi adamanız gerekir ki sonuca ulaşabilesiniz.”
KÖR OLAN BENMİŞİM O ÇOCUKLAR DEĞİL
‘Majidi’nin ‘Cennetin Rengi’ sinemasını çekmedilk evvel sinemaya hazırlanırken yaşadıklarına dair şu anlattıkları ise salondaki genç sinemacılar üzerinde büyük tesir yarattı: “Cennetin Rengi’ni çekeceğimde birfazlaca kişi sakın bunu yapma dedi, beni dediler konuştular. Bu sinemaya girişmek biraz sıkıntı oldu benim için bu yüzden.
Körler okulundan üç çocukla Hazar kıyılarına seyahat etmiştim. Zira tabiat burada epeyce kuvvetli, ağaçların sesleri, kuşun ötüşü, rüzgar fazlaca kuvvetli orada. Onları hiç bilmedikleri bir yere götürmek ve öbür türlü seslerle tanıştırıp bu reaksiyonları hakikat okuyup okuyamadığımı görmek istedim.
Bu çocuklar dokuz, on yaşlarındaydı. Birinci gün bir ormana gittik. Yürümelerini, keşfettikleri şeylere karşı reaksiyonlarını anlamaya çalıştım. Biraz ilerledikten daha sonra içlerinden biri dedi ki ‘Ne kadar da hoş bir ışık’. Nasıl, bunlar kör değil mi diye şaşırdım. Ve bir şey demeden anlamaya çalıştım. Baktım ki güneş kimi vakit ağaçlardan kuvvetli bir biçimde yansıyor, demek ki yanaklarını ısıtıyor diye düşündüm. Ben de gözlerimi kapattım ve biraz ilerledim ancak sabah serinliğiydi ve bu ısı ile anlaşılan bir ışık değildi.
Onlara ‘O hoş ışığı gördüğünüzde bana söyler misiniz?’ dedim sonunda. Biraz daha sonra ‘bir daha geldi ve yanağıma dokundu geçti’ dediler. bu biçimde anladım ki oysaki ağaçların içinden esen rüzgarı ışık olarak algılıyorlarmış. Bu ne kadar şairane bir şey diye düşündüm. Onlarla yaptığım seyahatte anladım ki asasında kör olan bizlermişiz, onlar değil. Onlardan ilhamla Cennetin Çocukları sinemasını yaptım.”
ANALOG DÜNYA YARATICILIĞI GELİŞTİRİYOR
Majidi, aktiflikte genç sinemacılara kendisinin analog dünyaya ilişkin bir sinemacı olduğunu da paylaşarak, şunları kaydetti: “Ben analog bir dünyadan geldim. Negatif analog dünyanın kendine ilişkin uygun yanları ve dezavantajları var.
Negatifle çalıştığınızda bir sinemada 90 halka var, her halka 4 dakikaya tekabül ediyor. Bir sineması 90 halka ile bitirmek zorundasınız. Biz analog dünyada ışığı, sesi, her şeyi prova ediyor, ayarlıyor o denli kayda basıyorduk. Artık dijital ile çalışan öğrencileri görüyorum, 50 yine almış ancak biri başkasından güzel değil. Analoğun en kıymetli farkı, bu sonluluğunun sizin yaratıcılığınızı muazzam geliştirmesi.
Siz dört dakikalık bandın üç dakikasında güzel çekmek zorundasınız zira. Dijital dünyadan da istifade edilmesi gerektiğini düşünüyorum olağan, fazlaca varlıklı bir imkana sahip dijital dünya. örneğin önce üstünde ağaç olan bir zirve bulamayabiliyordun. Bugün o zirveyi, ağacı yapan programlar var. Lakin ben her vakit doğal olandan yanayım, bu direktörler için de izleyici için de gerçeklik yaratır, seyirciye apayrı his verir. Sinemalarımda fazlaca az bu programları kullanmaya çalışıyorum bu yüzden.”
Sinema dünyasının kültlerinden ‘Cennetin Çocukları’, ‘Cennetin Rengi’, ‘Baran’ sinemalarının direktörü İranlı ünlü direktör Majid Majidi İstanbul’da ‘Master Class’ (Ustalık Sınıfı) dersi verdi.
Memleketler arası Kızılay Dostluk Sinema Festivali’nin konuğu olan Majidi’nin Atlas Sineması’nda düzenlediği aktifliğine yağışlı havaya karşın 500’e yakın genç sinemacı ve direktör katıldı. Direktör Faysal Shalbukil’ın moderasyonunu yürüttüğü ve Farsçadan Türkçeye çeviri yaptığı aktiflikte Majidi birinci vakit içinderda sinemaya çocuk yaşlarda ilgi duyduğunu anlattı.
Sinemaya birinci vakit içinderda oyunculukla adım attığını söyleyen Majidi “Oyunculuk sanatını başından beri hayli sevmemekle bir arada biliyordum ki sinema dünyasına lakin bu biçimde girebilirdim. Lakin her vakit gayem kendi kederimi, kafamdakileri, hayallerimi tasvir etmek ve onları yönetmekti. On sinemada oyuncu olarak çalıştım lakin bir yandan kısa sinemalar yapmaya başladım” dedi.
“İnsanın hoş sinemalarla anılması epeyce önemli” diyen Majidi, sinemacı olmasının arkasındaki kanıyı ise şöyleki tanım etti: “Ama bence bir sanatçı bir cümle söylemeye çalışır, tek bir cümleyi arar. Bir ağaç üzere, kısımları yaprakları vardır fakat başındaki ağaçtır. Bunun üzere ben de sinemalarımda o cümlenin izini sürmeye çalıştım, varoluşumu ortaya koyan o cümleyi aradım. Bütün derdim kendime ilişkin olan bir dünyayı bir biçimde şekillendirmek ve onu görsel haline getirmek. Bilhassa beşere dair sorularım var. Cennetin Çocukları sinemam benim dünyam, benim çocukluğumdu. Sinemayı bu tarafıyla epey seviyorum.”
Majidi “Herkes bu sinemaların fazlaca uygun imkanlarla yapıldığını düşünüyor lakin hiç de o denli değil. Her sinema için sıfırdan başladık. İki yıl üretimci aradım, “Bundan sinema mi olur?” diyerek, sıradan bakılırsarek reddettiler. Bunu, salonda sinema aşığı biroldukça direktör gördüğüm için bilhassa söylemek istedim, sizin baktığınız açı kıymetli, o açı için savaşmaktan asla vazgeçmeyin” diye konuştu.
SENARYOMU ÇEKMEDEN TOPLUMUN FARKLI KISIMLARINDAN 12 BİREYE ANLATIYORUM: Gençlere bir sinema yapmanın en kıymetli adımının kuvvetli bir senaryo olduğunu aktaran Majidi, şu tavsiyeleri verdi: “Hitchcock’a soruyorlar sinemanın değerli noktaları nedir diyorlar o da ‘Üç şey vardır, bir senaryo, iki senaryo, üç senaryo’ diyor. Fakat nasıl bir senaryoya ulaşacağız, o hayli değerli bir nokta. Birçok vakit uygun senaryo, sinema ve başarılı isimlerin kitaplarını okursak senarist oluruz diye bir ön bilgimiz var. Bunlar esasen formüldür, bir senaryo oluşturmadaki sır aslında hayat deneyimi, kendi hayatınızdaki deneyiminiz ve ömrü ve sineması, her şeyi izlemek. Ben şayet bir üniversitenin dekanı olsaydım öğrencilere iki yıl teorik bir ders verdirir, öteki iki yıl hepsini dünyayı gezmeye gönderirdim. Farklı kültürleri, adetleri görsünler ve dönüp tez yazsınlar, bu tez ile onları mezun ederdim.”
Alanda yapılan müşahedenin senaryoyu güçlendireceğini belirten Majidi, senaryonun gücünü anlamanın yolunu ise şu biçimde anlattı: “Çoğu vakit birinci kıssayı yazdıktan daha sonra genel olarak sanatkarlar kendilerine güvendikleri için en iyiyi yazdıklarını hisseder, bu biçimdeyiz. Pekala bu biçimde mi? Bunun gerçeklik hissesi var mı, insanlara geçecek mi bunu nasıl anlayacağız? Bunu kendi deneyimlerimden hareketle aktarayım. Toplumun farklı kısımlarından on, on iki insan seçiyorum. Bu öykümü onlara anlatıyorum ve karşılığını görmeye çalışıyorum. Ve bunlar toplumun farklı katmanlarından olduğu için birinci vakit içinderda hakikat anlatabiliyor muyum, daha sonra onların tepkilerinden ne kadarını anladıklarına bakıyorum. Kıssa ile kurdukları alaka, gözlerinden aldığım güce bakıyorum. Bakış açılarından, söylemiş olduklerinden ortak bir duyguya varabiliyorsam hakikat yolda olduğuma inanıyorum.”
Majidi, kelamlarının devamında şuna işaret etti: “Elinizde kuvvetli bir senaryo var ise sinemanın yüzde ellisini başarmışsınız demektir. Geri kalan icra. Aykırısı ise, senaryo yüzde otuz ise bütün gücünüzü ortaya khalbukinız bile başarılı olmanız güç ihtimal.”
Direktör Majidi, genç bir sinemacının kendisine yönelttiği “Müslüman sinemacılar âlâ sinema çekmek için ne yapmalı?” sorusuna ise şu yanıtı verdi “Sinema sanat alanında değerli, Müslüman ya da gayrimüslim alanı yoktur. Başlı başına bir olay, kimi vakit pes ettiğiniz anlar bile olabilir lakin bir köle üzere kendinizi adamanız gerekir ki sonuca ulaşabilesiniz.”
KÖR OLAN BENMİŞİM O ÇOCUKLAR DEĞİL
‘Majidi’nin ‘Cennetin Rengi’ sinemasını çekmedilk evvel sinemaya hazırlanırken yaşadıklarına dair şu anlattıkları ise salondaki genç sinemacılar üzerinde büyük tesir yarattı: “Cennetin Rengi’ni çekeceğimde birfazlaca kişi sakın bunu yapma dedi, beni dediler konuştular. Bu sinemaya girişmek biraz sıkıntı oldu benim için bu yüzden.
Körler okulundan üç çocukla Hazar kıyılarına seyahat etmiştim. Zira tabiat burada epeyce kuvvetli, ağaçların sesleri, kuşun ötüşü, rüzgar fazlaca kuvvetli orada. Onları hiç bilmedikleri bir yere götürmek ve öbür türlü seslerle tanıştırıp bu reaksiyonları hakikat okuyup okuyamadığımı görmek istedim.
Bu çocuklar dokuz, on yaşlarındaydı. Birinci gün bir ormana gittik. Yürümelerini, keşfettikleri şeylere karşı reaksiyonlarını anlamaya çalıştım. Biraz ilerledikten daha sonra içlerinden biri dedi ki ‘Ne kadar da hoş bir ışık’. Nasıl, bunlar kör değil mi diye şaşırdım. Ve bir şey demeden anlamaya çalıştım. Baktım ki güneş kimi vakit ağaçlardan kuvvetli bir biçimde yansıyor, demek ki yanaklarını ısıtıyor diye düşündüm. Ben de gözlerimi kapattım ve biraz ilerledim ancak sabah serinliğiydi ve bu ısı ile anlaşılan bir ışık değildi.
Onlara ‘O hoş ışığı gördüğünüzde bana söyler misiniz?’ dedim sonunda. Biraz daha sonra ‘bir daha geldi ve yanağıma dokundu geçti’ dediler. bu biçimde anladım ki oysaki ağaçların içinden esen rüzgarı ışık olarak algılıyorlarmış. Bu ne kadar şairane bir şey diye düşündüm. Onlarla yaptığım seyahatte anladım ki asasında kör olan bizlermişiz, onlar değil. Onlardan ilhamla Cennetin Çocukları sinemasını yaptım.”
ANALOG DÜNYA YARATICILIĞI GELİŞTİRİYOR
Majidi, aktiflikte genç sinemacılara kendisinin analog dünyaya ilişkin bir sinemacı olduğunu da paylaşarak, şunları kaydetti: “Ben analog bir dünyadan geldim. Negatif analog dünyanın kendine ilişkin uygun yanları ve dezavantajları var.
Negatifle çalıştığınızda bir sinemada 90 halka var, her halka 4 dakikaya tekabül ediyor. Bir sineması 90 halka ile bitirmek zorundasınız. Biz analog dünyada ışığı, sesi, her şeyi prova ediyor, ayarlıyor o denli kayda basıyorduk. Artık dijital ile çalışan öğrencileri görüyorum, 50 yine almış ancak biri başkasından güzel değil. Analoğun en kıymetli farkı, bu sonluluğunun sizin yaratıcılığınızı muazzam geliştirmesi.
Siz dört dakikalık bandın üç dakikasında güzel çekmek zorundasınız zira. Dijital dünyadan da istifade edilmesi gerektiğini düşünüyorum olağan, fazlaca varlıklı bir imkana sahip dijital dünya. örneğin önce üstünde ağaç olan bir zirve bulamayabiliyordun. Bugün o zirveyi, ağacı yapan programlar var. Lakin ben her vakit doğal olandan yanayım, bu direktörler için de izleyici için de gerçeklik yaratır, seyirciye apayrı his verir. Sinemalarımda fazlaca az bu programları kullanmaya çalışıyorum bu yüzden.”