SALİHA SULTAN
İklim krizinin tahliline dair hiç bir önerisi olmayan karanlık sonlu sinema, öte yandan Donald Trump’tan Elon Musk’a karikatürize ettiği karakterler üzerinden seyirciye ‘kendi sonun için üst bak’ iletisini veriyor.
Süpermen’den, Kurtuluş Günü’ne bugüne kadar beyazperdeye yansıyan onlarca Hollywood felaket sineması, birilerinin dünyanın sonunun gelmesine niye olan bir krizi önlemek için gösterdiği kahramanca uğraşları seyirciye taşıdı.
Bu sinemaların çabucak hepsinde son sahnede canlıların yaşaması için her şeyini feda etmeye hazır kederli Amerikan liderlerini gördük, dünyayı son anda kurtaran bir bilim adamı yahut bayağı bir kahramanla büyük zaferler tattık. Hepsinin seyirciye verdiği kıymetli ileti ise ‘siz kolay hayatınızı gönül rahatlığıyla sürdürün, bir yerlerde dünya için uğraş eden birileri her vakit var’ duygusu olsa gerekti…
Bugünlerde bütün dünyanın konuştuğu, Oscar ödüllü Adam McKay’in yönettiği ve kısa müddette Netflix’in şimdiye kadar en çok izlenen ikinci sineması olan ansambl oyuncu takımlı ‘Don’t Look Up’ (Yukarı Bakma) ise Hollywood’un alışkın olduğumuz bu ezberini bozarak gündeme oturdu. Direktör McKay’in iklim krizine dikkat çeken hicvinde ne insanlığı önemseyen bir ABD Lideri var (Meryl Streep), ne dünyanın sonunun geldiği haberini ciddiye alan bir medya, ne dünyayı son anda kurtaran bilim insanları (Leonardo DiCaprio, Jennifer Lawrence), ne de ortamızdan çıkan kolay bir kahraman.
Direktör McKay’in ‘iklim krizi için Clark Kent seviyesinde bir kılık’ olarak isimlendirdiği sinema, dünyayı yok etmeye gelen bir kuyruklu yıldıza karşın kimsenin kılını bile kıpırdatmadığını seyrettiğimiz, seyircisini sonunda çok rahatsız edici bir güvensizlik hissiyle baş başa bırakan bir kara güldürü.
TRUMP’TAN ELON MUSK’A HERKES BU SİNEMADA: Öte yandan sinemanın yayınlanmasından bu yana, toplumsal medyada izleyiciler sinemadaki karakterlerin gerçek hayatta kimler olduğunu tartışıyor. Meryl Streep’in canlandırdığı ‘ABD Lideri Janie Orlean’ karakteri için, oyuncunun sarı saçlarından hakikat düzgün kuramadığı cümlelere, bilimsel dataları çarpıtmasından, mitinglerinden taktığı beysbol şapkasına her şey Trump’a benzetiliyor. Karakterin, nazaranvinin son vakit içinderında tüm bilimsel delillere karşın Kovid’i reddeden Trump’ın karikatürü olduğu düşünülüyor.
ABD Liderinin oğlunu canlandıran ve ‘Beyaz Saray Özel Kalem Müdürü olan Jason Orlean’ karakteri de bu kanıyı destekliyor. Beyaz Saray’da kurulan bu akraba bağı Trump’ın idaresi boyunca liyakat gözetmeksizin kelam sahibi kıldığı çocukları ve damadının bir bileşimi olarak bedellendiriliyor. Jenniffer Lawrence’ın canlandırdığı ve dünyayı yok etmeye gelen kuyruklu yıldızı keşfeden, mevzunun medyada ‘sulandırılması’nın akabinde öfkelendiği için toplumsal medyada alay konusu olan ‘astronom Kate Dibiasky’nin yaşadıkları da İsveçli iklim eylemcisi Greta Thunberg’in 2018’den bu yana maruz kaldığı muameleye benzetiliyor. Sinemada Mark Rylance’nin canlandırdığı, varlıklı iş adamı, ‘BASH Hücresel Teknoloji Şirketinin CEO’su Peter Isherwell’ karakteri, dünyanın son günlerinde bile nasıl kâr edeceğini düşünün tutumu ile Apple’ın eski CEO’su Steve Jobs’a, Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg’e ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk’a benzetiliyor.
Cate Blanchett’in canlandırdığı TV’de sabah gösterisi sunan ve en ağır haberleri bile ‘komedi’ üzere aktaran ‘Brie Evantee’ karakterinde de MSNBC kanalının sabah programı Morning Joe’nun sunucularından Mika Brzezinski’den esinlenildiği konuşuluyor. Sinemanın kim olduğu en açık karakteri ise müzikçi Ariana Grande’nin bir nevi kendisini canlandırdığı pop yıldızı karakteri ‘Riley Mina’. Mina sinemada, sevgilisiyle ayrılıp barışması haberinin Dünya’nın yok olacağı haberinin önüne geçtiği bir pop müzikçisi fakat kısa vakitte pastadan kendine bir hisse çıkarıyor ve dünyayı kuyruklu yıldızdan kurtarma hareketinin ‘acıklı’ sesi haline geliyor.
İsmini dünyayı yok etmeye gelen kuyruklu yıldızı görmezden gelerek, önündeki seçimden zaferle çıkmaya kilitlenen Amerikan liderinin mitinglerinde dillendirdiği ‘Yukarı Bakma’ sloganından alan sinemanın uzun mühlet konuşulacağı kesinlikle. Sinema, bildiğimiz Hollywood klişelerin tersine karanlık sonunda iklim krizi konusunun tahliline dair aşikâr bir adrese yahut seyirciye net bir bildiri vermese de, izleyen her insanın bir anlığına dahi olsa ‘yukarıya’ daha dikkatli baktığı kesinlikle.
İKLİM KRİZİ DUYARSIZLIĞINI SAHİDEN YAŞADI
Salgın niçiniyle dünyanın sonunun geldiği hissiyle dolduğumuz iki yılın akabinde gelen sinema, ayrıyeten akıllara Ekim-Kasım 2021’de İskoçya’da 197 ülkenin bir ortaya geldiği Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’ndan (COP26) evvel yayınlansa ne olurdu sorusunu da getiriyor.
Bu perspektifte, sinemaya dair en can alıcı kritik, iklim krizi aktivisti George Monbiot’tan geldi. 4 Ocak’ta The Guardian’ında yer alan yazısında sineması izlerken ‘yetişkin hayatının yanından geçip gittiğini’ hissettiğini lisana getiren Monbiot’un şu cümleleri ise pek yaralayıcı: “Filmdeki bilim adamları, gezegeni öldüren bir kuyruklu yıldızın yaklaşımına dikkat çekmeye çalışırken, medyanın ördüğü Büyük İnkar Duvarı’na başlarını vurup 10 saniyelik dikkat mühletleri ile siyasetçilere ulaşmaya çalışırken, tüm öfke ve yıllar boyunca hissettiğim hayal kırıklığı ve çaresizlik taştı.
Her şeydilk evvel, kuyruklu yıldızı keşfeden bilim adamı, bir sabah televizyon programında aptalca ünlü dedikoduları tarafınca programın sonuna itildiğinde ve öfkeyle patladığında, kasım ayında ‘Günaydın Britanya’da kendi ürkütücü denetim kaybımı hatırlattı. Glasgow’daki Cop26 iklim konferansından kısa bir süre daha sonra, hükümetler içinde en az önemli olanın (görüşmelere mesken sahipliği yapan Birleşik Krallık) tüm meselelerin en ciddisine yükselmeyi başaramadığını gördük.
Bininci sefer neyle karşı karşıya olduğumuzu açıklamaya çalıştım ve birden kendimi daha fazla tutamadım. Canlı yayında gözyaşlarına boğuldum.” Yaşananların akabinde toplumsal medyada tıpkı sinemadaki üzere aşağılandığını belirten Monbiot, “Ancak nerede olduğumuzu ve bizi neyin beklediğini bilerek, güç sahiplerinin kayıtsızlığını, varoluşsal meselemin kıymetsiz şeyler karşısında nasıl marjinalleştirildiğini nazaranrek şu an anlıyorum ki kendimi kaybetmemiş olsaydım sorun bende olurdu” cümlesiyle söz ediyor sinemanın akabinde düşündüklerini.
İklim krizinin tahliline dair hiç bir önerisi olmayan karanlık sonlu sinema, öte yandan Donald Trump’tan Elon Musk’a karikatürize ettiği karakterler üzerinden seyirciye ‘kendi sonun için üst bak’ iletisini veriyor.
Süpermen’den, Kurtuluş Günü’ne bugüne kadar beyazperdeye yansıyan onlarca Hollywood felaket sineması, birilerinin dünyanın sonunun gelmesine niye olan bir krizi önlemek için gösterdiği kahramanca uğraşları seyirciye taşıdı.
Bu sinemaların çabucak hepsinde son sahnede canlıların yaşaması için her şeyini feda etmeye hazır kederli Amerikan liderlerini gördük, dünyayı son anda kurtaran bir bilim adamı yahut bayağı bir kahramanla büyük zaferler tattık. Hepsinin seyirciye verdiği kıymetli ileti ise ‘siz kolay hayatınızı gönül rahatlığıyla sürdürün, bir yerlerde dünya için uğraş eden birileri her vakit var’ duygusu olsa gerekti…
Bugünlerde bütün dünyanın konuştuğu, Oscar ödüllü Adam McKay’in yönettiği ve kısa müddette Netflix’in şimdiye kadar en çok izlenen ikinci sineması olan ansambl oyuncu takımlı ‘Don’t Look Up’ (Yukarı Bakma) ise Hollywood’un alışkın olduğumuz bu ezberini bozarak gündeme oturdu. Direktör McKay’in iklim krizine dikkat çeken hicvinde ne insanlığı önemseyen bir ABD Lideri var (Meryl Streep), ne dünyanın sonunun geldiği haberini ciddiye alan bir medya, ne dünyayı son anda kurtaran bilim insanları (Leonardo DiCaprio, Jennifer Lawrence), ne de ortamızdan çıkan kolay bir kahraman.
Direktör McKay’in ‘iklim krizi için Clark Kent seviyesinde bir kılık’ olarak isimlendirdiği sinema, dünyayı yok etmeye gelen bir kuyruklu yıldıza karşın kimsenin kılını bile kıpırdatmadığını seyrettiğimiz, seyircisini sonunda çok rahatsız edici bir güvensizlik hissiyle baş başa bırakan bir kara güldürü.
TRUMP’TAN ELON MUSK’A HERKES BU SİNEMADA: Öte yandan sinemanın yayınlanmasından bu yana, toplumsal medyada izleyiciler sinemadaki karakterlerin gerçek hayatta kimler olduğunu tartışıyor. Meryl Streep’in canlandırdığı ‘ABD Lideri Janie Orlean’ karakteri için, oyuncunun sarı saçlarından hakikat düzgün kuramadığı cümlelere, bilimsel dataları çarpıtmasından, mitinglerinden taktığı beysbol şapkasına her şey Trump’a benzetiliyor. Karakterin, nazaranvinin son vakit içinderında tüm bilimsel delillere karşın Kovid’i reddeden Trump’ın karikatürü olduğu düşünülüyor.
ABD Liderinin oğlunu canlandıran ve ‘Beyaz Saray Özel Kalem Müdürü olan Jason Orlean’ karakteri de bu kanıyı destekliyor. Beyaz Saray’da kurulan bu akraba bağı Trump’ın idaresi boyunca liyakat gözetmeksizin kelam sahibi kıldığı çocukları ve damadının bir bileşimi olarak bedellendiriliyor. Jenniffer Lawrence’ın canlandırdığı ve dünyayı yok etmeye gelen kuyruklu yıldızı keşfeden, mevzunun medyada ‘sulandırılması’nın akabinde öfkelendiği için toplumsal medyada alay konusu olan ‘astronom Kate Dibiasky’nin yaşadıkları da İsveçli iklim eylemcisi Greta Thunberg’in 2018’den bu yana maruz kaldığı muameleye benzetiliyor. Sinemada Mark Rylance’nin canlandırdığı, varlıklı iş adamı, ‘BASH Hücresel Teknoloji Şirketinin CEO’su Peter Isherwell’ karakteri, dünyanın son günlerinde bile nasıl kâr edeceğini düşünün tutumu ile Apple’ın eski CEO’su Steve Jobs’a, Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg’e ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk’a benzetiliyor.
Cate Blanchett’in canlandırdığı TV’de sabah gösterisi sunan ve en ağır haberleri bile ‘komedi’ üzere aktaran ‘Brie Evantee’ karakterinde de MSNBC kanalının sabah programı Morning Joe’nun sunucularından Mika Brzezinski’den esinlenildiği konuşuluyor. Sinemanın kim olduğu en açık karakteri ise müzikçi Ariana Grande’nin bir nevi kendisini canlandırdığı pop yıldızı karakteri ‘Riley Mina’. Mina sinemada, sevgilisiyle ayrılıp barışması haberinin Dünya’nın yok olacağı haberinin önüne geçtiği bir pop müzikçisi fakat kısa vakitte pastadan kendine bir hisse çıkarıyor ve dünyayı kuyruklu yıldızdan kurtarma hareketinin ‘acıklı’ sesi haline geliyor.
İsmini dünyayı yok etmeye gelen kuyruklu yıldızı görmezden gelerek, önündeki seçimden zaferle çıkmaya kilitlenen Amerikan liderinin mitinglerinde dillendirdiği ‘Yukarı Bakma’ sloganından alan sinemanın uzun mühlet konuşulacağı kesinlikle. Sinema, bildiğimiz Hollywood klişelerin tersine karanlık sonunda iklim krizi konusunun tahliline dair aşikâr bir adrese yahut seyirciye net bir bildiri vermese de, izleyen her insanın bir anlığına dahi olsa ‘yukarıya’ daha dikkatli baktığı kesinlikle.
İKLİM KRİZİ DUYARSIZLIĞINI SAHİDEN YAŞADI
Salgın niçiniyle dünyanın sonunun geldiği hissiyle dolduğumuz iki yılın akabinde gelen sinema, ayrıyeten akıllara Ekim-Kasım 2021’de İskoçya’da 197 ülkenin bir ortaya geldiği Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’ndan (COP26) evvel yayınlansa ne olurdu sorusunu da getiriyor.
Bu perspektifte, sinemaya dair en can alıcı kritik, iklim krizi aktivisti George Monbiot’tan geldi. 4 Ocak’ta The Guardian’ında yer alan yazısında sineması izlerken ‘yetişkin hayatının yanından geçip gittiğini’ hissettiğini lisana getiren Monbiot’un şu cümleleri ise pek yaralayıcı: “Filmdeki bilim adamları, gezegeni öldüren bir kuyruklu yıldızın yaklaşımına dikkat çekmeye çalışırken, medyanın ördüğü Büyük İnkar Duvarı’na başlarını vurup 10 saniyelik dikkat mühletleri ile siyasetçilere ulaşmaya çalışırken, tüm öfke ve yıllar boyunca hissettiğim hayal kırıklığı ve çaresizlik taştı.
Her şeydilk evvel, kuyruklu yıldızı keşfeden bilim adamı, bir sabah televizyon programında aptalca ünlü dedikoduları tarafınca programın sonuna itildiğinde ve öfkeyle patladığında, kasım ayında ‘Günaydın Britanya’da kendi ürkütücü denetim kaybımı hatırlattı. Glasgow’daki Cop26 iklim konferansından kısa bir süre daha sonra, hükümetler içinde en az önemli olanın (görüşmelere mesken sahipliği yapan Birleşik Krallık) tüm meselelerin en ciddisine yükselmeyi başaramadığını gördük.
Bininci sefer neyle karşı karşıya olduğumuzu açıklamaya çalıştım ve birden kendimi daha fazla tutamadım. Canlı yayında gözyaşlarına boğuldum.” Yaşananların akabinde toplumsal medyada tıpkı sinemadaki üzere aşağılandığını belirten Monbiot, “Ancak nerede olduğumuzu ve bizi neyin beklediğini bilerek, güç sahiplerinin kayıtsızlığını, varoluşsal meselemin kıymetsiz şeyler karşısında nasıl marjinalleştirildiğini nazaranrek şu an anlıyorum ki kendimi kaybetmemiş olsaydım sorun bende olurdu” cümlesiyle söz ediyor sinemanın akabinde düşündüklerini.