ŞABAN ÖZDEMİR
TTezkirelerimizi farklı bir düzlemde değerlendirip edebiyat tarihlerimize göz attığımızda Abdülhalim Memduh’tan Tanpınar’a gelene kadar biroldukça edebiyat tarihinin aslında liseler için yazılmış ders kitapları olduğunu görürüz. Vasfi Yetenekli Kocatürk’ten Agah Sırrı Levent’e, İbrahim Necmi Dilmen’den Mustafa Nihat Özön’e kadar birfazlaca edebiyat tarihi bu tarafıyla maluldür. Kelam konusu edebiyat tarihçilerinin emeklerini küçümsediğim sanılmasın sakın. Edebiyatımızın artık isimleri unutulmaya yüz tutmuş bu işçilerinin akademik bir disiplinden geçmediği düşünülürse o periyot için yaptıkları işlerin muazzam büyüklükte olduğu anlaşılır. Ne ki hâlâ bile biroldukca bakımdan kelam konusu eserler referans metinler niteliğindedir. Bunların yanında birinci baskısının üzerinden 80 yıl geçmesine karşın Tanpınar’ın edebiyat tarihi, edebiyat tarihçiliğimizin en sağlam burcu pozisyonunda…Arada İnci Enginün üzere, Kültür Bakanlığı’nın yetersiz ancak düzgün niyetli edebiyat tarihi üzere birtakım edebiyat tarihi yazma teşebbüsleri de oldu. Bunların hepsini bir edebiyatsever olarak alkışlamamız gerekir.
DİLDEN BAŞLAYIP 18’İNCİ YÜZYILA UZANIYOR
Bu yazının mevzuu dikkate alınmasını dilek ettiğim bir edebiyat tarihi ile ilgili. ‘Münif Paşa’, ‘Batılılaşma ve Türk Edebiyatı Lale Devri’nden Tanzimat’a Yenileşme’ üzere biroldukça muhalled yapıta imza atan Ali Budak tarafınca yazılan ve Yeditepe Üniversitesi Yayınları tarafınca yayımlanan ‘Metin Asıllı Bir Yaklaşımla Türk Edebiyatı Tarihi’ edebiyat tarihçiliğimizde biroldukca eksikliği dolduracak nitelikte. Birinci kısımda edebiyatın hammaddesi olan lisan teriminden başlayıp Türkçenin gelişmenine; İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki destanlardan birinci taş yazıtlarımıza; İslamiyet daha sonrası Türk edebiyatımızın kurucu metinlerine ve müelliflerine kapsamlı bir biçimde değinilmiş. İkinci kısımda Anadolu Türk Edebiyatı alanındaki eserler ve muharrirleri, edebiyatımızın biçim bilgisi detaylı bir biçimde işlenmiş. 3 ve 7. kısımlar sırasıyla 14-17. yüzsenelerdaki edebiyatımıza ayrılmış. Ali Budak yapıtını yazarken bir antoloji yapma hevesi gütmemiş, aksine bu yapıttaki metinler, verilen kararların kuvvetlendirilmesi için kullanılmış. Eserler ehemmiyetlerine göre tafsilatla tanıtılmış. Yalnızca Âşık Paşa’nın Garibnâme’si için açılan alt başlıklara bakıldığında söylemek istediklerim anlaşılacaktır sanırım: Âşık Paşa ve Garibnâme, Garibnâmenin Lisanı, Garibnâme’nin İçeriği ve Yapısı, Garibnâme’nin Edebî Kıymeti, Garibnâme’nin Toplumsal ve Siyasal Tanıklıkları, Garibnâme’nin Akla ve Bilime Şuurlu Yakınlığı… Ali Budak, başlangıçtan 18. yüzyıla kadar uzanan bir edebiyat tarihi kaleme almış. 1300 sayfayı geçen hacmiyle, hacimli bibliyografyasıyla, verdiği kararlarla, verilen kararları destekleyen metinlerle her edebiyatseverin kütüphanesinde olması gereken muhalled bir eser yazmış. Ali Budak’tan yapıtın günümüze kadar olan kısmını da beklemek en doğal hakkımız sanırım.
TTezkirelerimizi farklı bir düzlemde değerlendirip edebiyat tarihlerimize göz attığımızda Abdülhalim Memduh’tan Tanpınar’a gelene kadar biroldukça edebiyat tarihinin aslında liseler için yazılmış ders kitapları olduğunu görürüz. Vasfi Yetenekli Kocatürk’ten Agah Sırrı Levent’e, İbrahim Necmi Dilmen’den Mustafa Nihat Özön’e kadar birfazlaca edebiyat tarihi bu tarafıyla maluldür. Kelam konusu edebiyat tarihçilerinin emeklerini küçümsediğim sanılmasın sakın. Edebiyatımızın artık isimleri unutulmaya yüz tutmuş bu işçilerinin akademik bir disiplinden geçmediği düşünülürse o periyot için yaptıkları işlerin muazzam büyüklükte olduğu anlaşılır. Ne ki hâlâ bile biroldukca bakımdan kelam konusu eserler referans metinler niteliğindedir. Bunların yanında birinci baskısının üzerinden 80 yıl geçmesine karşın Tanpınar’ın edebiyat tarihi, edebiyat tarihçiliğimizin en sağlam burcu pozisyonunda…Arada İnci Enginün üzere, Kültür Bakanlığı’nın yetersiz ancak düzgün niyetli edebiyat tarihi üzere birtakım edebiyat tarihi yazma teşebbüsleri de oldu. Bunların hepsini bir edebiyatsever olarak alkışlamamız gerekir.
DİLDEN BAŞLAYIP 18’İNCİ YÜZYILA UZANIYOR
Bu yazının mevzuu dikkate alınmasını dilek ettiğim bir edebiyat tarihi ile ilgili. ‘Münif Paşa’, ‘Batılılaşma ve Türk Edebiyatı Lale Devri’nden Tanzimat’a Yenileşme’ üzere biroldukça muhalled yapıta imza atan Ali Budak tarafınca yazılan ve Yeditepe Üniversitesi Yayınları tarafınca yayımlanan ‘Metin Asıllı Bir Yaklaşımla Türk Edebiyatı Tarihi’ edebiyat tarihçiliğimizde biroldukca eksikliği dolduracak nitelikte. Birinci kısımda edebiyatın hammaddesi olan lisan teriminden başlayıp Türkçenin gelişmenine; İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki destanlardan birinci taş yazıtlarımıza; İslamiyet daha sonrası Türk edebiyatımızın kurucu metinlerine ve müelliflerine kapsamlı bir biçimde değinilmiş. İkinci kısımda Anadolu Türk Edebiyatı alanındaki eserler ve muharrirleri, edebiyatımızın biçim bilgisi detaylı bir biçimde işlenmiş. 3 ve 7. kısımlar sırasıyla 14-17. yüzsenelerdaki edebiyatımıza ayrılmış. Ali Budak yapıtını yazarken bir antoloji yapma hevesi gütmemiş, aksine bu yapıttaki metinler, verilen kararların kuvvetlendirilmesi için kullanılmış. Eserler ehemmiyetlerine göre tafsilatla tanıtılmış. Yalnızca Âşık Paşa’nın Garibnâme’si için açılan alt başlıklara bakıldığında söylemek istediklerim anlaşılacaktır sanırım: Âşık Paşa ve Garibnâme, Garibnâmenin Lisanı, Garibnâme’nin İçeriği ve Yapısı, Garibnâme’nin Edebî Kıymeti, Garibnâme’nin Toplumsal ve Siyasal Tanıklıkları, Garibnâme’nin Akla ve Bilime Şuurlu Yakınlığı… Ali Budak, başlangıçtan 18. yüzyıla kadar uzanan bir edebiyat tarihi kaleme almış. 1300 sayfayı geçen hacmiyle, hacimli bibliyografyasıyla, verdiği kararlarla, verilen kararları destekleyen metinlerle her edebiyatseverin kütüphanesinde olması gereken muhalled bir eser yazmış. Ali Budak’tan yapıtın günümüze kadar olan kısmını da beklemek en doğal hakkımız sanırım.