Saliha Sultan
Bakanlar Heyeti sonucuyla 1934’te cami statüsü müzeye dönüştürülen, 1985’te UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne İstanbul’un tarihi alanlarından biri olarak kaydolan Ayasofya, Danıştay’ın müze sonucunı iptal etmesinin akabinde Cumhurbaşkanlığı sonucu ile 24 Temmuz 2020’de camii olarak ibadete açıldı.
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan ülkelerin gözü bu hafta Çin’de yıllık toplantısını gerçekleştiren UNESCO Dünya Mirası Komitesi’nin aldığı kararlara çevrildi. Fuzhou kentinde gerçekleşen oturumlardan çıkan kararlarda birinci vakit içinderda İngiltere’nin Liverpool kentini yeni inşa edilen binaların Victoria rıhtımlarının cazibesine ziyan verdiği sebebi öne sürülerek listeden çıkarıldı.
Komite, 1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 4 ana kısım olarak dahil ettiği İstanbul’da mescide çevrilen Ayasofya ve Kariye’deki değişiklikleri bildirmesi için Türkiye’ye de 1 Şubat’a kadar müddet verdiğini deklare etti. Müze statüsünde listeye kaydolan Ayasofya’nın mescide çevrilmesinin tesirleri konusunda ‘derin endişe’ duyduğunu belirten Komite, Türkiye’nin Ayasofya ve Kariye’yi mescide çevirme niyeti hakkında Komite’ye bilgi vermemesi ve diyalog kurmamasından da derin ıstırap duyduğunu tabir etti.
Ayasofya ve Kariye’deki değişikliklerin, bu varlıkların Üstün Kozmik Pahası üzerinde potansiyel tesirleri olabileceği uyarısı yapan Komite ayrıyeten Türkiye’yi bu tıp varlıklar üzerinde kıymetli değişiklikler yapmadan evvel memleketler arası diyalog ve iş birliğine çağırdı.
UNESCO TEMSİLCİSİ UYGULAMALARI BEĞENMİŞTİ:
UNESCO’nun Türkiye sonucunın akabinde KARAR okurları için görüştüğüm Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Kurulu (ICOMOS) 2. Lideri Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, evvela geçmişte İstanbul’da Haliç Köprüsü ve Avrasya tüneli yapılırken yapılan yanlışlıkları UNESCO’ya bildirdiklerini, UNESCO’dan gelen uzmanların ‘iyileştirici’ teklifleriyle yanlışlıkların düzeltildiğini hatırlattı. Ahunbay, Çin’deki görüşmede Ayasofya ve Kariye için rapor istendiğini aktardığımda ise “Hayret!” sözünü kullandı.
2019’da ICOMOS olarak Ayasofya ve Kariye’nin müze olarak kalması için ikazlar yaptıklarını, UNESCO bünyesindeki Dünya Doğal ve Kültürel Miras Merkezi’ne de mescide çevrilme projesinin durdurulması için itiraz mektubu gönderdiklerini kaydetti. Ayasofya ve Kariye’nin mescide dönüştürülme kararlarının akabinde UNESCO Temsilcisi Boşnak Münir Boşnaki’nin Türkiye’ye geldiğini ve incelemelerde bulunduğunu aktaran Prof. Dr. Ahunbay “Boşnaki geldiğinde Ayasofya açılmıştı, Kariye’de de perdeler yapılıyordu. O sırada kendisiyle görüştük. ‘Dikkatli çalışmalar yapılıyor’ demişti. Hatta Boşnaki perdeleri beğenmişti örneğin, hassas işleyen perdeler demişti” ayrıntılarını aktardı.
Prof. Dr. Ahunbay, “Peki UNESCO Komitesi sizce niye şu an bu biçimde bir rapor istedi?” soruma ise şu cevabı verdi: “Demek ki değişmiş fikirler. UNESCO bir bakılırsavli gönderiyor, inceliyor fakat alışılmış ki diğer görüşler de var. Komite değişik ülkelerin temsilcilerinden oluşuyor. Ayasofya ve Kariye’nin mescide çevrilmesi Ortodoks dünyası için hayli büyük değişiklik, müze olan iki yeri serbestçe dolaşırken perdelerle falan karşılaşmak istemiyorlar. Cumhuriyet devrinde müze olmuş dünya mirası bunlar. Artık namaz saatlerinde kapanması durumu, iç yerdeki yeni kalabalıklar, ayakkabılık, halılar üzere şeyler var. Burada da yerin mimarisini algılamaktan hayli yeni kullanıma uyarlanmasından doğan bir problemli durum ortaya çıkıyor. Bu durumu bu kadar değerli dünya miraslarına fazlalıktan müdahale diye düşündüklerini kestirim ediyorum.”
‘İŞLEVE DEĞİL ONARIMA BAKILIR’
Prof. Dr. Ahunbay “Ayasofya ve Kariye’de yapılan değişiklikler İstanbul’un UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki pozisyonunu tehlikeyi sokar mı?” sorumu ise şu görüşleriyle yanıtladı: “Şu anda Ayasofya’da yapılanlar büyük bir ek değil ancak girişte ayakkabılıklar var, yer döşemesi kapanmış durumda ve perdeler asılı. Yerin hür algılanmasını etkileyen müdahaleler var, şahsen benim hoşuma gitmiyor hoş bir uygulama yapılmamış. Bir de bahçesinde daha evvel müze ofisleri olarak kullanılan bina şu an tuvalete dönüştürüldü. Bir orta şantiye binasıydı daha evvel, şantiyeden daha sonra asistanlar için ofis yapılmıştı, yalnızca bir kısmı tuvaletti. Şu an abdest alma yeri ve tuvalete dönüştürülmüş durumda. Lakin UNESCO’da iptaller bu biçimde fonksiyon değişikliklerinden değil de daha epeyce onarım sıkıntıları niçiniyle olur.” Prof. Dr. Ahunbay, örnek olarak UNESCO’nun Almanya’nın Dresden kentindeki Elbe Vadisi’ni üzerine yapılan çelik köprü niçiniyle 2009’da Dünya Mirası listesinden çıkardığını hatırlattı. Prof. Dr. Ahunbay “UNESCO Dünya Mirası Listesi’nden çıkarılma için tarihi yapıtın bakımsız kalması ya da makus yönetilmesi, uygun olmayana müdahaleler yapılmış olması gerekiyor. Bu manada Ayasofya ve Kariye’de büyük müdahale yok fakat bu çeşit mücevher yapılarda yapılan değişiklikler de yansılara niye oluyor natürel.” Prof. Dr. Ahunbay, Liverpool’un listeden çıkarılmadan evvel epey ihtar aldığının altını çizdi. Yeni gelişmelerin akabinde İstanbul’daki kültürel varlıkların UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde kalıp kalmayacağını Türkiye’nin 1 Şubat 2022’e kadar UNESCO’ya sunacağı rapor, akabinde Komite’nin yeni yıllık toplantısındaki değerlendirmesi belirleyecek.
‘UNESCO’NUN MÜŞAHEDE VE RAPORLARI ÇELİŞKİLİ’
Dışişleri Bakanlığı, UNESCO’nun sonucuna ait açıklama yaptı. Açıklamada “Ayasofya ve Kariye Türkiye Cumhuriyeti’nin mülküdür ve tarihi, kültürel ve dini kıymetler bakımından titizlikle korunmaktadır” denildi. Ayrıyeten “Her iki anıtsal yapıda devam etmekte olan onarım ve öbür düzenlemeler UNESCO standartları bakımından olumsuz bir tesir yaratmamakta, aksine 2019, 2020 ve 2021’de düzenlenen UNESCO Misyonlarında görüldüğü üzere, Ayasofya ve Kariye’nin özgünlüğünün ve bütünlüğünün korunması amaçlamaktadır” sözlerine yer verildi.
“Halen ülkemizin gözlemci olduğu Dünya Miras Komitesi’nde kararda, İstişare Misyonu raporları ve alandaki durumla çelişen tabirler bulunduğu şaşkınlıkla görülmüştür” denilen açıklamada “Türkiye, mevcut uygulamalar, alandaki durum ve Müracaat Misyonu raporlarıyla uyumsuz; önyargılı, taraflı ve siyasi saiklerle kaleme alındığı anlaşılan UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin İstanbul’un tarihi alanlarına yönelik sonucunın bahisle ilgili hususlarını reddetmektedir” denildi.
Bakanlar Heyeti sonucuyla 1934’te cami statüsü müzeye dönüştürülen, 1985’te UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne İstanbul’un tarihi alanlarından biri olarak kaydolan Ayasofya, Danıştay’ın müze sonucunı iptal etmesinin akabinde Cumhurbaşkanlığı sonucu ile 24 Temmuz 2020’de camii olarak ibadete açıldı.
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan ülkelerin gözü bu hafta Çin’de yıllık toplantısını gerçekleştiren UNESCO Dünya Mirası Komitesi’nin aldığı kararlara çevrildi. Fuzhou kentinde gerçekleşen oturumlardan çıkan kararlarda birinci vakit içinderda İngiltere’nin Liverpool kentini yeni inşa edilen binaların Victoria rıhtımlarının cazibesine ziyan verdiği sebebi öne sürülerek listeden çıkarıldı.
Komite, 1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 4 ana kısım olarak dahil ettiği İstanbul’da mescide çevrilen Ayasofya ve Kariye’deki değişiklikleri bildirmesi için Türkiye’ye de 1 Şubat’a kadar müddet verdiğini deklare etti. Müze statüsünde listeye kaydolan Ayasofya’nın mescide çevrilmesinin tesirleri konusunda ‘derin endişe’ duyduğunu belirten Komite, Türkiye’nin Ayasofya ve Kariye’yi mescide çevirme niyeti hakkında Komite’ye bilgi vermemesi ve diyalog kurmamasından da derin ıstırap duyduğunu tabir etti.
Ayasofya ve Kariye’deki değişikliklerin, bu varlıkların Üstün Kozmik Pahası üzerinde potansiyel tesirleri olabileceği uyarısı yapan Komite ayrıyeten Türkiye’yi bu tıp varlıklar üzerinde kıymetli değişiklikler yapmadan evvel memleketler arası diyalog ve iş birliğine çağırdı.
UNESCO TEMSİLCİSİ UYGULAMALARI BEĞENMİŞTİ:
UNESCO’nun Türkiye sonucunın akabinde KARAR okurları için görüştüğüm Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Kurulu (ICOMOS) 2. Lideri Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, evvela geçmişte İstanbul’da Haliç Köprüsü ve Avrasya tüneli yapılırken yapılan yanlışlıkları UNESCO’ya bildirdiklerini, UNESCO’dan gelen uzmanların ‘iyileştirici’ teklifleriyle yanlışlıkların düzeltildiğini hatırlattı. Ahunbay, Çin’deki görüşmede Ayasofya ve Kariye için rapor istendiğini aktardığımda ise “Hayret!” sözünü kullandı.
2019’da ICOMOS olarak Ayasofya ve Kariye’nin müze olarak kalması için ikazlar yaptıklarını, UNESCO bünyesindeki Dünya Doğal ve Kültürel Miras Merkezi’ne de mescide çevrilme projesinin durdurulması için itiraz mektubu gönderdiklerini kaydetti. Ayasofya ve Kariye’nin mescide dönüştürülme kararlarının akabinde UNESCO Temsilcisi Boşnak Münir Boşnaki’nin Türkiye’ye geldiğini ve incelemelerde bulunduğunu aktaran Prof. Dr. Ahunbay “Boşnaki geldiğinde Ayasofya açılmıştı, Kariye’de de perdeler yapılıyordu. O sırada kendisiyle görüştük. ‘Dikkatli çalışmalar yapılıyor’ demişti. Hatta Boşnaki perdeleri beğenmişti örneğin, hassas işleyen perdeler demişti” ayrıntılarını aktardı.
Prof. Dr. Ahunbay, “Peki UNESCO Komitesi sizce niye şu an bu biçimde bir rapor istedi?” soruma ise şu cevabı verdi: “Demek ki değişmiş fikirler. UNESCO bir bakılırsavli gönderiyor, inceliyor fakat alışılmış ki diğer görüşler de var. Komite değişik ülkelerin temsilcilerinden oluşuyor. Ayasofya ve Kariye’nin mescide çevrilmesi Ortodoks dünyası için hayli büyük değişiklik, müze olan iki yeri serbestçe dolaşırken perdelerle falan karşılaşmak istemiyorlar. Cumhuriyet devrinde müze olmuş dünya mirası bunlar. Artık namaz saatlerinde kapanması durumu, iç yerdeki yeni kalabalıklar, ayakkabılık, halılar üzere şeyler var. Burada da yerin mimarisini algılamaktan hayli yeni kullanıma uyarlanmasından doğan bir problemli durum ortaya çıkıyor. Bu durumu bu kadar değerli dünya miraslarına fazlalıktan müdahale diye düşündüklerini kestirim ediyorum.”
‘İŞLEVE DEĞİL ONARIMA BAKILIR’
Prof. Dr. Ahunbay “Ayasofya ve Kariye’de yapılan değişiklikler İstanbul’un UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki pozisyonunu tehlikeyi sokar mı?” sorumu ise şu görüşleriyle yanıtladı: “Şu anda Ayasofya’da yapılanlar büyük bir ek değil ancak girişte ayakkabılıklar var, yer döşemesi kapanmış durumda ve perdeler asılı. Yerin hür algılanmasını etkileyen müdahaleler var, şahsen benim hoşuma gitmiyor hoş bir uygulama yapılmamış. Bir de bahçesinde daha evvel müze ofisleri olarak kullanılan bina şu an tuvalete dönüştürüldü. Bir orta şantiye binasıydı daha evvel, şantiyeden daha sonra asistanlar için ofis yapılmıştı, yalnızca bir kısmı tuvaletti. Şu an abdest alma yeri ve tuvalete dönüştürülmüş durumda. Lakin UNESCO’da iptaller bu biçimde fonksiyon değişikliklerinden değil de daha epeyce onarım sıkıntıları niçiniyle olur.” Prof. Dr. Ahunbay, örnek olarak UNESCO’nun Almanya’nın Dresden kentindeki Elbe Vadisi’ni üzerine yapılan çelik köprü niçiniyle 2009’da Dünya Mirası listesinden çıkardığını hatırlattı. Prof. Dr. Ahunbay “UNESCO Dünya Mirası Listesi’nden çıkarılma için tarihi yapıtın bakımsız kalması ya da makus yönetilmesi, uygun olmayana müdahaleler yapılmış olması gerekiyor. Bu manada Ayasofya ve Kariye’de büyük müdahale yok fakat bu çeşit mücevher yapılarda yapılan değişiklikler de yansılara niye oluyor natürel.” Prof. Dr. Ahunbay, Liverpool’un listeden çıkarılmadan evvel epey ihtar aldığının altını çizdi. Yeni gelişmelerin akabinde İstanbul’daki kültürel varlıkların UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde kalıp kalmayacağını Türkiye’nin 1 Şubat 2022’e kadar UNESCO’ya sunacağı rapor, akabinde Komite’nin yeni yıllık toplantısındaki değerlendirmesi belirleyecek.
‘UNESCO’NUN MÜŞAHEDE VE RAPORLARI ÇELİŞKİLİ’
Dışişleri Bakanlığı, UNESCO’nun sonucuna ait açıklama yaptı. Açıklamada “Ayasofya ve Kariye Türkiye Cumhuriyeti’nin mülküdür ve tarihi, kültürel ve dini kıymetler bakımından titizlikle korunmaktadır” denildi. Ayrıyeten “Her iki anıtsal yapıda devam etmekte olan onarım ve öbür düzenlemeler UNESCO standartları bakımından olumsuz bir tesir yaratmamakta, aksine 2019, 2020 ve 2021’de düzenlenen UNESCO Misyonlarında görüldüğü üzere, Ayasofya ve Kariye’nin özgünlüğünün ve bütünlüğünün korunması amaçlamaktadır” sözlerine yer verildi.
“Halen ülkemizin gözlemci olduğu Dünya Miras Komitesi’nde kararda, İstişare Misyonu raporları ve alandaki durumla çelişen tabirler bulunduğu şaşkınlıkla görülmüştür” denilen açıklamada “Türkiye, mevcut uygulamalar, alandaki durum ve Müracaat Misyonu raporlarıyla uyumsuz; önyargılı, taraflı ve siyasi saiklerle kaleme alındığı anlaşılan UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin İstanbul’un tarihi alanlarına yönelik sonucunın bahisle ilgili hususlarını reddetmektedir” denildi.