BİLGEHAN UÇAK
Sunay Akın’ın son oyunu ‘Yüz Yüze’ Mona Lisa tablosuyla başlıyor, Yasal devriyle devam ediyor, akabinde Ulusal Çaba hareketine geliyor. Jön Türkler, Atatürk, Kemalistler, derken Nazım Hikmet’le Sabahattin Ali’nin fotoğrafları… Ve onlara dair birer küçük anekdot. Büyük bir alkış tufanıyla bitiyor oyun… Seyircinin bu fazlacaça alkışladığı Nazım Hikmet ve Sabahattin Ali kısımları üstünde biraz durmak istiyorum.
Kıssa şu: Osmanlı’nın birinci doğumevini açan Besim Ömer Paşa, bir gün karşı konakta uyurgezer bir çocuk görür ve yakalar. daha sonradan anlarız ki, yakalayarak tahminen de ömrünü kurtardığı bu çocuk, geleceğin büyük hikaye muharriri Sabahattin Ali’dir. esasen Akın da Sabahattin Ali’nin fotoğrafını yansıtırken bir yandan ‘Aldırma gönül aldırma’ dizelerini mırıldanıyor. Alkış, kıyamet…
Bir öteki yerde ise külhanbeyleri işgal İstanbul’unda geceleri sarhoş İngiliz askerlerini dövüyorlar. Olay doğal İstiklal Caddesi civarlarında geçiyor. Fakat yürekli genç bir oğlan var. Bir gün, işler zıdda dönüp hepsi yakalanınca o son anda bir bakkalın sayesinde kurtuluyor. Bakkal da ona “Anadolu’ya gidip Kemalistlere katılmasını” öneriyor. Kemalistlerin ismini birinci sefer duyan çocuk da, evet o da Nazım Hikmet, koşarak Anadolu’ya geçip Ulusal Mücadele’de rol alıyor. Halbuki o bakkal da Anadolu’ya silah kaçıran bir vatansevermiş… Anlatılan formuyla baktığımız vakit hem Sabahattin Ali’nin tıpkı vakitte Nazım Hikmet’in koyu birer Kemalist olduğu kararına varıyoruz. En azından izleyen her insanın ruh hali bu biçimde. Sunay Akın, “Ben Kemalistim,” diye tanımlıyor kendini, “Kemalist demek emperyalist işgale karşı çıkmaktan öteki bir şey değildir”.
SABAHATTİN ALİ ÖLDÜRÜLDÜĞÜNDE ÜLKEYİ KİM YÖNETİYORDU?:
Sanki o denli mi? Ben pek o denli olduğunu düşünmüyorum zira gerek Nazım Hikmet gerekse de Sabahattin Ali, ömürlerinin kıymetli bir kısmını hapishanede ve vefat tehdidi altında geçirdiler. Ali’ye Atatürk kendisini affetsin ve memuriyete dönebilsin diye mecburen yazdırılan şiiri Akın bilmiyor olamaz. Bu şiir kadar rejimin entelektüeller üzerindeki baskısını anlatan hiç bir şey yoktur. Lakin oyunda asla bahsi geçmiyor. Pekala, Sabahattin Ali’yi kim öldürdü? Sabahattin Ali öldürüldüğünde bu ülkeyi kim yönetiyordu? Katili niçin bulunamadı? Ya Nazım’ı mahpusa tıkan hangi rejimdi? Yalnızca onlar da değil, Halide Edib’i, Refik Halid’i uzaklaştıran diğer bir rejim miydi? Değildi alışılmış, lakin Akın oyununu bu biçimde kurgulamak istemiş.
‘Yüz Yüze’ oyununda bu alanları ütülemeyi tercih etmiş Akın ve bence hiç uygun yapmamış. Evet, bu kurgusal anlatım daha fazlaca alkış getiriyor olabilir lakin Türkiye’ye Oyuncak Müzesini kazandıran Akın’dan daha mert işler beklemek de hakkımız diye düşünüyorum. ‘Kemalistin Kemaliste propagandası’ ile gidilecek bir yer olduğunu sanmıyorum. Akın ayrıyeten oyun boyunca, diyalektiğe sık sık atıf yaptı ve şu kelamı yenidenladı: “Eğer birebir sırada oturan herkes birebir biçimde düşünüyorsa, orada niyet yok demektir.” İşin aslı ben bu değerli kelamının hakikatte anlaşıldığını düşünmüyorum. Oyundan çıkan herkes tıpkı büyünün ortasında tıpkı şeyi düşünüyordu çünkü…
‘VATANDAŞ TÜRKÇE KONUŞ!’ AFİŞİNİ UNUTTUK MU?
Sunay Akın’ın ‘Yüz Yüze’sinde musluk başında Kanuni’yi görüyoruz. Akın burada Kanuni’nin etraf duyarlığından kelam ediyor. Mustafa Kemal’i Bandırma vapurunda uğurlamaya bir tek çocuğun geldiğini anlatıyor. ondan sonrasında, ‘Atatürk’ün kütüphanecisi’ olarak anılacak Nuri Ulusu. Atatürk’ün kaç kitap okuduğu, kitaplarını nasıl taşıdığı ve koruma ettiği… Fakat Lisan İhtilali esnasında yaşananlardan bahis yok, uydurulan sözlerden, Güneş-Dil Teorisinden, Kürtçenin ve başka lisanların yok sayılmasından, “Vatandaş Türkçe konuş!” afişlerinden, Lozan’a karşın azınlıkların lisanlarını kullanamamasından, iktisadın Türkleştirilmesinden, Varlık Vergisi’nden, bir tek gayrimüslimin vali ya da general olamamasından…
OSMANLI’DAN OSMANLISPOR’A
Sunay Akın, bir şair olarak aforizmaları kullanmayı sever, “Bir milletin zenginliği pay senetleri değil, hissi senetleridir,” kaygısı evvelce. ‘Yüz Yüze’ oyununda ise sık sık, “Osmanlı ile Osmanlıspor’u birbirine karıştırmayın,” diyor. Anlıyoruz ki, Osmanlı büyük bir medeniyet lakin Osmanlıspor, iktidarın bize göstermeye çalıştığı TRT dizilerinin vurdulu-kırdılı -ve olağan gerçek dışı- Osmanlısı…
Sunay Akın’ın son oyunu ‘Yüz Yüze’ Mona Lisa tablosuyla başlıyor, Yasal devriyle devam ediyor, akabinde Ulusal Çaba hareketine geliyor. Jön Türkler, Atatürk, Kemalistler, derken Nazım Hikmet’le Sabahattin Ali’nin fotoğrafları… Ve onlara dair birer küçük anekdot. Büyük bir alkış tufanıyla bitiyor oyun… Seyircinin bu fazlacaça alkışladığı Nazım Hikmet ve Sabahattin Ali kısımları üstünde biraz durmak istiyorum.
Kıssa şu: Osmanlı’nın birinci doğumevini açan Besim Ömer Paşa, bir gün karşı konakta uyurgezer bir çocuk görür ve yakalar. daha sonradan anlarız ki, yakalayarak tahminen de ömrünü kurtardığı bu çocuk, geleceğin büyük hikaye muharriri Sabahattin Ali’dir. esasen Akın da Sabahattin Ali’nin fotoğrafını yansıtırken bir yandan ‘Aldırma gönül aldırma’ dizelerini mırıldanıyor. Alkış, kıyamet…
Bir öteki yerde ise külhanbeyleri işgal İstanbul’unda geceleri sarhoş İngiliz askerlerini dövüyorlar. Olay doğal İstiklal Caddesi civarlarında geçiyor. Fakat yürekli genç bir oğlan var. Bir gün, işler zıdda dönüp hepsi yakalanınca o son anda bir bakkalın sayesinde kurtuluyor. Bakkal da ona “Anadolu’ya gidip Kemalistlere katılmasını” öneriyor. Kemalistlerin ismini birinci sefer duyan çocuk da, evet o da Nazım Hikmet, koşarak Anadolu’ya geçip Ulusal Mücadele’de rol alıyor. Halbuki o bakkal da Anadolu’ya silah kaçıran bir vatansevermiş… Anlatılan formuyla baktığımız vakit hem Sabahattin Ali’nin tıpkı vakitte Nazım Hikmet’in koyu birer Kemalist olduğu kararına varıyoruz. En azından izleyen her insanın ruh hali bu biçimde. Sunay Akın, “Ben Kemalistim,” diye tanımlıyor kendini, “Kemalist demek emperyalist işgale karşı çıkmaktan öteki bir şey değildir”.
SABAHATTİN ALİ ÖLDÜRÜLDÜĞÜNDE ÜLKEYİ KİM YÖNETİYORDU?:
Sanki o denli mi? Ben pek o denli olduğunu düşünmüyorum zira gerek Nazım Hikmet gerekse de Sabahattin Ali, ömürlerinin kıymetli bir kısmını hapishanede ve vefat tehdidi altında geçirdiler. Ali’ye Atatürk kendisini affetsin ve memuriyete dönebilsin diye mecburen yazdırılan şiiri Akın bilmiyor olamaz. Bu şiir kadar rejimin entelektüeller üzerindeki baskısını anlatan hiç bir şey yoktur. Lakin oyunda asla bahsi geçmiyor. Pekala, Sabahattin Ali’yi kim öldürdü? Sabahattin Ali öldürüldüğünde bu ülkeyi kim yönetiyordu? Katili niçin bulunamadı? Ya Nazım’ı mahpusa tıkan hangi rejimdi? Yalnızca onlar da değil, Halide Edib’i, Refik Halid’i uzaklaştıran diğer bir rejim miydi? Değildi alışılmış, lakin Akın oyununu bu biçimde kurgulamak istemiş.
‘Yüz Yüze’ oyununda bu alanları ütülemeyi tercih etmiş Akın ve bence hiç uygun yapmamış. Evet, bu kurgusal anlatım daha fazlaca alkış getiriyor olabilir lakin Türkiye’ye Oyuncak Müzesini kazandıran Akın’dan daha mert işler beklemek de hakkımız diye düşünüyorum. ‘Kemalistin Kemaliste propagandası’ ile gidilecek bir yer olduğunu sanmıyorum. Akın ayrıyeten oyun boyunca, diyalektiğe sık sık atıf yaptı ve şu kelamı yenidenladı: “Eğer birebir sırada oturan herkes birebir biçimde düşünüyorsa, orada niyet yok demektir.” İşin aslı ben bu değerli kelamının hakikatte anlaşıldığını düşünmüyorum. Oyundan çıkan herkes tıpkı büyünün ortasında tıpkı şeyi düşünüyordu çünkü…
‘VATANDAŞ TÜRKÇE KONUŞ!’ AFİŞİNİ UNUTTUK MU?
Sunay Akın’ın ‘Yüz Yüze’sinde musluk başında Kanuni’yi görüyoruz. Akın burada Kanuni’nin etraf duyarlığından kelam ediyor. Mustafa Kemal’i Bandırma vapurunda uğurlamaya bir tek çocuğun geldiğini anlatıyor. ondan sonrasında, ‘Atatürk’ün kütüphanecisi’ olarak anılacak Nuri Ulusu. Atatürk’ün kaç kitap okuduğu, kitaplarını nasıl taşıdığı ve koruma ettiği… Fakat Lisan İhtilali esnasında yaşananlardan bahis yok, uydurulan sözlerden, Güneş-Dil Teorisinden, Kürtçenin ve başka lisanların yok sayılmasından, “Vatandaş Türkçe konuş!” afişlerinden, Lozan’a karşın azınlıkların lisanlarını kullanamamasından, iktisadın Türkleştirilmesinden, Varlık Vergisi’nden, bir tek gayrimüslimin vali ya da general olamamasından…
OSMANLI’DAN OSMANLISPOR’A
Sunay Akın, bir şair olarak aforizmaları kullanmayı sever, “Bir milletin zenginliği pay senetleri değil, hissi senetleridir,” kaygısı evvelce. ‘Yüz Yüze’ oyununda ise sık sık, “Osmanlı ile Osmanlıspor’u birbirine karıştırmayın,” diyor. Anlıyoruz ki, Osmanlı büyük bir medeniyet lakin Osmanlıspor, iktidarın bize göstermeye çalıştığı TRT dizilerinin vurdulu-kırdılı -ve olağan gerçek dışı- Osmanlısı…