SEDAT PALUT
Batı’nın tarihi sömürünün de tarihidir. Coğrafik keşiflerle başladıkları sömürü seyahatlerine günümüzde korona aşısının dünya genelinde eşit paylaşılmaması ile bir arada devam ediyorlar. Lisan, din ve kültürlerini aktarırken sömürge coğrafyasındakileri gasp ederken tarihe de oryantalist bakış açılarıyla not düşmeyi ihmal etmediler. Tarihin bu kısmını hem bilakis çeviren birebir vakitte sömürüdeki insan öykülerini hatırlamamızı sağlayan en temel öge ise edebiyattır.
Sömürünün altında kendi özünü bulma uğraşı ortasında olan karakterleri ajitasyona kaçmadan, dramatik ögeleri ve karakteri kuvvetli bir biçimde yansıtan romanlar Batılı ülkelerin farklı topraklardaki faaliyetlerini insani taraftan öğrenmemizi kolaylaştırıyor. Yakın vakitte bu minvalde bir roman okudum: Unutmanın Genel Teorisi. Muharriri Jose Eduardo Agualusa. Müellif, Portekiz sömürgesi Angola’da dünyaya gelmiş. Birfazlaca Angolalı üzere o da Portekiz’de yaşıyor. Romancı ve gazeteci. Yazıma husus olan romanı Memleketler arası Man Booker finalistlerinden ve Memleketler arası Dublin Edebiyat mükafatını kazanmış. Müellif, romanın başında kıssasını gerçeklerden yola çıkarak kaleme aldığını söz etmiş.
Romanda ana karakterimiz Ludo, ablası ile bir arada Portekiz’de yaşamaktadır. Ludo, insan bağlarında hayli da başarılı olmayan, meskenden çıkmayan, insanlara güvenmeyen birisidir. Ablası, Angolalı birisine âşık olunca Ludo’nun ömrü değişir. Ablası eşiyle birlikte Angola’ya taşınırken, Ludo da mecburen onlara eşlik eder. Angola’da bir apartmanın en üst katında teraslı bir konutta yaşarken Angola’nın bağımsızlık çabası başlar.
Çabanın şiddeti artarken etraftaki beşerler yavaş yavaş Angola’yı terk etmeye başlar. Bir gece Ludo’nun ablası ve eniştesi arkadaşlarının verdikleri bir veda partisine katılır ve tekrar geri dönmezler. Ludo bu süreçte yalnızlığına yeni bir yalnızlık ekler. Çatışmalar artınca can güvenliği için meskenin kapısına duvar örer ve kendisini dış dünyaya büsbütün kapatır. Bu süreçte tek arkadaşı, eniştesinin armağan ettiği köpeği Fantasma’dır. Ludo terasta dış dünyayı izler. Burada zerzevat yetiştirir. Isınmak için vakit içinde meskendeki döşemeleri, mobilyaları yakar, akabinde kitapları. Bir gün meskenine giren hırsız bir çocukla karşılaşır ve öykünün seyri büsbütün değişir.
ACILI UĞRAŞIN ETE KEMİĞE BÜRÜNMÜŞ HALİ
Agualasa romanın merkezinde bir bayan karakter kullanmış. Sayfalar ilerledikçe öykümüze yeni karakterlerin dahil olduğunu görüyoruz. Birinci başlarda roman ortasında hikaye okuyor hissine kapılsak da finale hakikat kahramanların kıssalarının Ludo’nun kıssası ile birleştiğini görüyoruz. Tüm yan kıssalar Ludo’nun merkez kıssasına muvaffakiyet ile hizmet ve arkadaşlık ediyor. Ludo’nun yaşadıklarını ve iç dünyasındaki kuvvetli sese dikkat çekiyor. Art fonda Angola’nın bağımsızlık uğraşını görüyoruz. Bunun Luno’nun duyduğu seslerden ve Luno’nun iç sesinden duyuyoruz. Muharrir burada savaşı merkeze almamış. Angola’nın Portekiz’e karşı verdiği bağımsızlık çabasını Luno üzerinden okuyoruz. Muharrir romanında siyasal çabayı ön plana çıkarmamış. Savaşı sosyo-psikolojik tesirlerini paylaşmayı tercih etmiş. Bu da romanın yapısını güçlendirmiş.
MEMNUNLUĞU VE ÖZGÜRLÜĞÜ ARTIK YALNIZLIKTA BULAN İNSANOĞLU
Ludo’nun dış dünyayı sevmediğini tabir etmiştik. Muharrir Ludo’nun ruh halinin küçük yaşlardan itibaren başladığını anlatıyor bize. Meskenin kapısına duvar örmesi ise romanda kuvvetli bir metafor olarak kullanılmış. Luno, kendisini konuta hapsetmiş üzere görünse de aslında kendisini özgür kıldığını düşünüyor. Zira o, özgürlüğü ve memnunluğu yalnızlıkta buluyor. Tıpkı Angola’nın dünya siyasetindeki yeri üzere. Ludo’nun tüm roman boyunca konutta durması, kapalı bir yerde yer alması romanın temposunu düşürmüyor. Dışarıdan gelen sesler, Luno’nun buna verdiği reaksiyonları, köpeğiyle bağlantıları, okuduğumuz günlükleri romanın akışını olumlu etkiliyor. Ayrıyeten muharrir Luno’nun yalnızlığını dış dünyadaki kötülük üzerinden değil de karakterinin ve içsel dünyasının durumu üzerinden anlatmış, bunu yaparken de klostrofobik bir yerden yaklaşmamış.
Kitabın sonlarında yanlışsız unutma ile ilgili bir tartışma görüyoruz. Unutmanın bir yandan insanı güzelleştirici yanı vurgulanırken başka yandan insanın yok olması manasına geldiği tabir ediliyor. Unutmanın Genel Teorisi, sömürgeye karşı verilen bağımsızlık çabasını bir bayan kahramanın iç dünyası üzerinden anlatan başarılı bir roman.
Batı’nın tarihi sömürünün de tarihidir. Coğrafik keşiflerle başladıkları sömürü seyahatlerine günümüzde korona aşısının dünya genelinde eşit paylaşılmaması ile bir arada devam ediyorlar. Lisan, din ve kültürlerini aktarırken sömürge coğrafyasındakileri gasp ederken tarihe de oryantalist bakış açılarıyla not düşmeyi ihmal etmediler. Tarihin bu kısmını hem bilakis çeviren birebir vakitte sömürüdeki insan öykülerini hatırlamamızı sağlayan en temel öge ise edebiyattır.
Sömürünün altında kendi özünü bulma uğraşı ortasında olan karakterleri ajitasyona kaçmadan, dramatik ögeleri ve karakteri kuvvetli bir biçimde yansıtan romanlar Batılı ülkelerin farklı topraklardaki faaliyetlerini insani taraftan öğrenmemizi kolaylaştırıyor. Yakın vakitte bu minvalde bir roman okudum: Unutmanın Genel Teorisi. Muharriri Jose Eduardo Agualusa. Müellif, Portekiz sömürgesi Angola’da dünyaya gelmiş. Birfazlaca Angolalı üzere o da Portekiz’de yaşıyor. Romancı ve gazeteci. Yazıma husus olan romanı Memleketler arası Man Booker finalistlerinden ve Memleketler arası Dublin Edebiyat mükafatını kazanmış. Müellif, romanın başında kıssasını gerçeklerden yola çıkarak kaleme aldığını söz etmiş.
Romanda ana karakterimiz Ludo, ablası ile bir arada Portekiz’de yaşamaktadır. Ludo, insan bağlarında hayli da başarılı olmayan, meskenden çıkmayan, insanlara güvenmeyen birisidir. Ablası, Angolalı birisine âşık olunca Ludo’nun ömrü değişir. Ablası eşiyle birlikte Angola’ya taşınırken, Ludo da mecburen onlara eşlik eder. Angola’da bir apartmanın en üst katında teraslı bir konutta yaşarken Angola’nın bağımsızlık çabası başlar.
Çabanın şiddeti artarken etraftaki beşerler yavaş yavaş Angola’yı terk etmeye başlar. Bir gece Ludo’nun ablası ve eniştesi arkadaşlarının verdikleri bir veda partisine katılır ve tekrar geri dönmezler. Ludo bu süreçte yalnızlığına yeni bir yalnızlık ekler. Çatışmalar artınca can güvenliği için meskenin kapısına duvar örer ve kendisini dış dünyaya büsbütün kapatır. Bu süreçte tek arkadaşı, eniştesinin armağan ettiği köpeği Fantasma’dır. Ludo terasta dış dünyayı izler. Burada zerzevat yetiştirir. Isınmak için vakit içinde meskendeki döşemeleri, mobilyaları yakar, akabinde kitapları. Bir gün meskenine giren hırsız bir çocukla karşılaşır ve öykünün seyri büsbütün değişir.
ACILI UĞRAŞIN ETE KEMİĞE BÜRÜNMÜŞ HALİ
Agualasa romanın merkezinde bir bayan karakter kullanmış. Sayfalar ilerledikçe öykümüze yeni karakterlerin dahil olduğunu görüyoruz. Birinci başlarda roman ortasında hikaye okuyor hissine kapılsak da finale hakikat kahramanların kıssalarının Ludo’nun kıssası ile birleştiğini görüyoruz. Tüm yan kıssalar Ludo’nun merkez kıssasına muvaffakiyet ile hizmet ve arkadaşlık ediyor. Ludo’nun yaşadıklarını ve iç dünyasındaki kuvvetli sese dikkat çekiyor. Art fonda Angola’nın bağımsızlık uğraşını görüyoruz. Bunun Luno’nun duyduğu seslerden ve Luno’nun iç sesinden duyuyoruz. Muharrir burada savaşı merkeze almamış. Angola’nın Portekiz’e karşı verdiği bağımsızlık çabasını Luno üzerinden okuyoruz. Muharrir romanında siyasal çabayı ön plana çıkarmamış. Savaşı sosyo-psikolojik tesirlerini paylaşmayı tercih etmiş. Bu da romanın yapısını güçlendirmiş.
MEMNUNLUĞU VE ÖZGÜRLÜĞÜ ARTIK YALNIZLIKTA BULAN İNSANOĞLU
Ludo’nun dış dünyayı sevmediğini tabir etmiştik. Muharrir Ludo’nun ruh halinin küçük yaşlardan itibaren başladığını anlatıyor bize. Meskenin kapısına duvar örmesi ise romanda kuvvetli bir metafor olarak kullanılmış. Luno, kendisini konuta hapsetmiş üzere görünse de aslında kendisini özgür kıldığını düşünüyor. Zira o, özgürlüğü ve memnunluğu yalnızlıkta buluyor. Tıpkı Angola’nın dünya siyasetindeki yeri üzere. Ludo’nun tüm roman boyunca konutta durması, kapalı bir yerde yer alması romanın temposunu düşürmüyor. Dışarıdan gelen sesler, Luno’nun buna verdiği reaksiyonları, köpeğiyle bağlantıları, okuduğumuz günlükleri romanın akışını olumlu etkiliyor. Ayrıyeten muharrir Luno’nun yalnızlığını dış dünyadaki kötülük üzerinden değil de karakterinin ve içsel dünyasının durumu üzerinden anlatmış, bunu yaparken de klostrofobik bir yerden yaklaşmamış.
Kitabın sonlarında yanlışsız unutma ile ilgili bir tartışma görüyoruz. Unutmanın bir yandan insanı güzelleştirici yanı vurgulanırken başka yandan insanın yok olması manasına geldiği tabir ediliyor. Unutmanın Genel Teorisi, sömürgeye karşı verilen bağımsızlık çabasını bir bayan kahramanın iç dünyası üzerinden anlatan başarılı bir roman.