SALİHA SULTAN
Türk edebiyatının usta ismi Nuri Pakdil, vefatının 2’nci yılında Üsküdar Belediyesi’nin düzenlediği ‘Direnişin ve Umudun Sesi Nuri Pakdil’ aktifliğiyle anıldı.
GÜRDOĞAN: TÜRKİYE’NİN GENÇLERİNİ SOKAĞA DEĞİL OKUMAYA YÖNLENDİRDİLER
Aktifliğin bununla birlikte moderatörlüğünü üstüne alan muharrir Gürdoğan, evvela kendisinin 68 jenerasyonu mensubu olduğunu belirterek, Pakdil’in o senelerdaki duruşunu şu kelamlarıyla aktardı: “O periyotlar dünyada sağ sol çatışmasının en ağır olduğu devirlerdi. Amerika’da başlayan öğrenci hareketleri evvel Fransa’ya ve akabinde bütün Avrupa’ya ve sonunda bütün Türkiye’ye yayıldı. bu vakitte bütün dünyada bir nesil neredeyse heder oldu diyebiliriz. Nuri abi bu iki çatışmanın ortasında dimdik duran, ne sağda ne solda, önde olan, her vakit yedi adım önde giden bir tanesiydi.” Gürdoğan, Pakdil’in 1980’lerdeki duruşuna dair kelamlarına şu biçimde açıklık getirdi: “O, Düşsel Yürüyüş Denemesi’nde fazlaca hoş bir yürüyüşü anlatır. Orada sağ sol çatışmasının olduğu bir devirde kendisinin ve dostlarının yürüyüşünden bahseder ve ‘Omuzlarında taşıdıkları silah değil kitaplarıydı’ der. Sezai Karakoç, Necip Fazıl, Nuri Pakdil üzere isimler hiç bir vakit gençleri sokaklara dökmemiştir, hiç bir vakit Türkiye’nin geleceğini Washington’da, Rusya’da aramadılar. Onlar geleceğimizi İstanbul’da, Anadolu’da arayan isimlerdir. Çıkardıkları Büyük Doğu, Diriliş, Edebiyat ve Mavera üzere dergilerle edebiyatımızın yüz yılına damga vurmuş, kanıyı aksiyon bilmiş, gençlerimizi yalnızca okumaya ve yazmaya yönlendirmişlerdir.”
EVLİCE: O’NA ‘KUDÜS ŞAİRİ’ UNVANINI TOPLUM VERDİ
Muharrir Necip Evlice ise Pakdil’in 1923’ten daha sonra kendi tarihî birikiminden koparılmaya çalışılan bir neslin son temsilcilerinden biri olduğunu vurgulayarak, “Pakdil tam da o dayatmaların en ağır olduğu periyotta doğmuş ve o süreci hayatış biridir” dedi. Edebiyat mecmuasının ve yayınlarının ise Türkiye’de hayli az kitap yayınlanan bir devirde biroldukça genç için can simidi olduğunu belirten Evlice’nin şu aktardıkları ise düşündürücüydü: “O günkü Edebiyat mecmuası, bugünkü anladığımız manada bir mecmua değil, ticari bir faaliyet hiç değil. Büsbütün ideolojik, imanla çıkarılan, asla haramın helalin karışmadığı ve gönüllülük aslı, alın teri ile yürüyen bir hareketin ismidir Edebiyat mecmuası.” Pakdil’in ‘Kudüs Şairi’ olarak anılmasına da değinen Evlice, “Pakdil’in Kudüs’le ilgili toplu bir çalışması yok ancak yalnızca bir kitabında ‘Küdüs ve Anneler’ şiiri bulunuyor. Lakin her yazısında her kitabında bir Kudüs imgesini dillendirmesi niçiniyle bu unvanı ona toplum vermiştir” diye konuştu. Evlice, Pakdil’in yazma aksiyonuna büyük hürmet duyduğunu söyleyerek “O lisanı kendine bakılırsa kullanarak, kolay Türkçe kurallarına göre yazmamış, kendine has bir lisan ve üslup oluşturmuştur. Türk edebiyatında titizlik örneği olan bir insandı bu istikametiyle. O devir yazan herkes onun imgelerinden, kavramlarından etkilenmiştir. Bunu bütün edebiyat etraflarında görüyorduk. Marksist bölümden bile nasıl övgüler aldığına şahsen şahidim.” Evlice, Pakdil’in arşivlerini bir daha gözden geçirdiğini, mektuplarına yönelik hazırladığı bir kitabı yakın vakitte okurlarla buluşturacağını da kelamlarına ekledi.
Aktifliğe dinleyici olarak katılan şairler Nurettin Durman, Özcan Ünlü, Şakir Kurtulmuş, Adem Turan üzere biroldukca isim de program sonunda kelam alarak, Pakdil’e dair his ve kanılarını lisana getirdiler. Dinleyiciler içinde Pakdil’in birlikte anıldığı ‘Yedi Hoş Adam’ şairlerinden Cahit Zarifoğlu’nun çocukları Ahmet, Betül ve Ayşe Zarifoğlu ve Fazilet Bayazıt’ın oğlu Yusuf Bayazıt da yer aldı. Aktiflikte TRT ve Kırk İmal tarafınca çekilen ‘Asla ve Daima’ isimli belgeselden bir kısım de dinleyicilere sunuldu. Üsküdar Kültür Müdürü Mesut Meyveci ise program sonunda bütün konuşmacılara Türkiye Yazma Eserler Kurumu’nun yayınladığı ‘Fezâ’il-i Kuds’ kitabını ikram etti.
‘PAKDİL VE KARAKOÇ BİRBİRİNİ TAMAMLARDI’
Müellif Ali Haydar Haksal da, aktiflikte Necip Fazıl’ın çıkardığı Büyük Doğu mecmuasından doğan Karakoç ve Pakdil’in çıkardığı mecmualardan bahsederek, şunları aktardı: “Önce Karakoç’un etrafında toplanılmaya başlar. Pakdil askerdir, arkadaşlarına Sezai beyefendiyle gidin tanışın diye mektuplar müellif. Dilişin birinci periyodunda Alattin-Rasim Özdenören kardeşler, Erdam Beyazıt, Cahit Zarifolu, Akif İnan üzere isimler yazmaya başlar. Bu muharrirler sol çevrelerin de dikkatini çeken gençlerdir. Refik Durbaş örneğin onlarla mecmua çıkarmak ister. Bir gün Karakoç’a gelip ‘Üstad sol mecmualar bizden yazı istiyor birebir vakitte birlikte mecmua çıkarmak istiyorlar’ derler. Karakoç döner ve ‘Ama biz Müslümanız’ der. Bu onların miladı olur.” daha sonrasında Pakdil’in çıkardığı Edebiyat mecmuasının daha farklı bir mecmua olduğunu belirten Haksal’ın şu tespitleri ise dikkat cazipti: “Büyük Doğu bir savaşçı hareketti. Edebiyat ve Diriliş mecmualarında ise fikir seviyesinin en üstünden, dünya edebiyatından ve kendi kültürümüzden birinci sınıf muharrirler, niyet insanları yer alıyordu. 1960 daha sonrası anayasa ile sol fikrin önünün açılması ile İslami kanıya mensup olanlar kanılarını edebiyat ile tabir etme çabasında oluyor. Tanzimat daha sonrası medeniyetimizi edebiyatla yıkmışlardır, Edebiyat ve Diriliş mecmualarında de “Biz edebiyatla bir daha medeniyetimizi kuracağız’ eforu vardı. Pakdil vurgulu bir muharrirdir, şimşek nasıl çakar ve yeri aydınlatır o da öyledir. Kavramlarını bir şimşek yalını üzere birden çakar ve dikkatleri oraya yöneltir ve sizi oraya odaklar. Yalnızca gönderme yapar lakin açıklama yapmaz. Okurunun zihnini zorlamaya iter. Sezai beyefendi ise bir kavramı ele aldığında detayına girer, tanımlar, üzerinde durur. İkisi bu manada birbirini tamamlayan kişiselyetlerdir.”
İSMİNİ YAŞATACAK BİR YER HALA YOK
Pakdil’in ömrünün son anlarına kadar yanında olan ve vefatından daha sonra da merhumla ilgili çalışmalarına devam eden Evlice, KARAR’ın ‘Pakdil vefat ettiğinde akabinde bir vakıf, kütüphane kurulacağına dair kelamlar verilmişti. İki yılın akabinde bu çalışmalar ne durumda?” sorusuna ise şu karşılığı verdi: “Hem ömrünün son senelerında tıpkı vakitte vefatından daha sonra birfazlaca kelamlar verildi evet. Olağan, öncesinde ya da daha sonrasında ne Pakdil ne ben kimseden bir şey talip etmemiştik. Pakdil yaşarken hiç bir program ya da aktiflikle ilgili kimseden bir talepte bulunmamıştır. Bize ismini yaşatacak bir yer yapılacağı kelamı verildi, ben de bu biçimde bir yer olursa hayatımın kalan kısmını orada çalışmalar yaparak sürdüreceğimi söylemiş oldum. Lakin maalesef hiç bir gelişme olmadı. Yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı ismine Ankara’da Mustafa Necati Evi’nde bir yere Nuri Pakdil Müze Kütüphanesi yapıldı lakin reaksiyon çektiği için burası da açılamadı. Gerçi ben bunun bu biçimde olacağını baştan söylemiştim lakin dinlememişlerdi. Bu saatten daha sonra da bir şey yapılacağını bekliyor muyum? Hayır, üzgünüm zira iki yıl oldu. Lakin bugüne kadar nasıl kendi imkanlarımız ile bir şeyler yapmışsak o denli devam edeceğiz. Bu iki yılı da büyük bir kayıp olarak görüyorum maalesef…”
Türk edebiyatının usta ismi Nuri Pakdil, vefatının 2’nci yılında Üsküdar Belediyesi’nin düzenlediği ‘Direnişin ve Umudun Sesi Nuri Pakdil’ aktifliğiyle anıldı.
GÜRDOĞAN: TÜRKİYE’NİN GENÇLERİNİ SOKAĞA DEĞİL OKUMAYA YÖNLENDİRDİLER
Aktifliğin bununla birlikte moderatörlüğünü üstüne alan muharrir Gürdoğan, evvela kendisinin 68 jenerasyonu mensubu olduğunu belirterek, Pakdil’in o senelerdaki duruşunu şu kelamlarıyla aktardı: “O periyotlar dünyada sağ sol çatışmasının en ağır olduğu devirlerdi. Amerika’da başlayan öğrenci hareketleri evvel Fransa’ya ve akabinde bütün Avrupa’ya ve sonunda bütün Türkiye’ye yayıldı. bu vakitte bütün dünyada bir nesil neredeyse heder oldu diyebiliriz. Nuri abi bu iki çatışmanın ortasında dimdik duran, ne sağda ne solda, önde olan, her vakit yedi adım önde giden bir tanesiydi.” Gürdoğan, Pakdil’in 1980’lerdeki duruşuna dair kelamlarına şu biçimde açıklık getirdi: “O, Düşsel Yürüyüş Denemesi’nde fazlaca hoş bir yürüyüşü anlatır. Orada sağ sol çatışmasının olduğu bir devirde kendisinin ve dostlarının yürüyüşünden bahseder ve ‘Omuzlarında taşıdıkları silah değil kitaplarıydı’ der. Sezai Karakoç, Necip Fazıl, Nuri Pakdil üzere isimler hiç bir vakit gençleri sokaklara dökmemiştir, hiç bir vakit Türkiye’nin geleceğini Washington’da, Rusya’da aramadılar. Onlar geleceğimizi İstanbul’da, Anadolu’da arayan isimlerdir. Çıkardıkları Büyük Doğu, Diriliş, Edebiyat ve Mavera üzere dergilerle edebiyatımızın yüz yılına damga vurmuş, kanıyı aksiyon bilmiş, gençlerimizi yalnızca okumaya ve yazmaya yönlendirmişlerdir.”
EVLİCE: O’NA ‘KUDÜS ŞAİRİ’ UNVANINI TOPLUM VERDİ
Muharrir Necip Evlice ise Pakdil’in 1923’ten daha sonra kendi tarihî birikiminden koparılmaya çalışılan bir neslin son temsilcilerinden biri olduğunu vurgulayarak, “Pakdil tam da o dayatmaların en ağır olduğu periyotta doğmuş ve o süreci hayatış biridir” dedi. Edebiyat mecmuasının ve yayınlarının ise Türkiye’de hayli az kitap yayınlanan bir devirde biroldukça genç için can simidi olduğunu belirten Evlice’nin şu aktardıkları ise düşündürücüydü: “O günkü Edebiyat mecmuası, bugünkü anladığımız manada bir mecmua değil, ticari bir faaliyet hiç değil. Büsbütün ideolojik, imanla çıkarılan, asla haramın helalin karışmadığı ve gönüllülük aslı, alın teri ile yürüyen bir hareketin ismidir Edebiyat mecmuası.” Pakdil’in ‘Kudüs Şairi’ olarak anılmasına da değinen Evlice, “Pakdil’in Kudüs’le ilgili toplu bir çalışması yok ancak yalnızca bir kitabında ‘Küdüs ve Anneler’ şiiri bulunuyor. Lakin her yazısında her kitabında bir Kudüs imgesini dillendirmesi niçiniyle bu unvanı ona toplum vermiştir” diye konuştu. Evlice, Pakdil’in yazma aksiyonuna büyük hürmet duyduğunu söyleyerek “O lisanı kendine bakılırsa kullanarak, kolay Türkçe kurallarına göre yazmamış, kendine has bir lisan ve üslup oluşturmuştur. Türk edebiyatında titizlik örneği olan bir insandı bu istikametiyle. O devir yazan herkes onun imgelerinden, kavramlarından etkilenmiştir. Bunu bütün edebiyat etraflarında görüyorduk. Marksist bölümden bile nasıl övgüler aldığına şahsen şahidim.” Evlice, Pakdil’in arşivlerini bir daha gözden geçirdiğini, mektuplarına yönelik hazırladığı bir kitabı yakın vakitte okurlarla buluşturacağını da kelamlarına ekledi.
Aktifliğe dinleyici olarak katılan şairler Nurettin Durman, Özcan Ünlü, Şakir Kurtulmuş, Adem Turan üzere biroldukca isim de program sonunda kelam alarak, Pakdil’e dair his ve kanılarını lisana getirdiler. Dinleyiciler içinde Pakdil’in birlikte anıldığı ‘Yedi Hoş Adam’ şairlerinden Cahit Zarifoğlu’nun çocukları Ahmet, Betül ve Ayşe Zarifoğlu ve Fazilet Bayazıt’ın oğlu Yusuf Bayazıt da yer aldı. Aktiflikte TRT ve Kırk İmal tarafınca çekilen ‘Asla ve Daima’ isimli belgeselden bir kısım de dinleyicilere sunuldu. Üsküdar Kültür Müdürü Mesut Meyveci ise program sonunda bütün konuşmacılara Türkiye Yazma Eserler Kurumu’nun yayınladığı ‘Fezâ’il-i Kuds’ kitabını ikram etti.
‘PAKDİL VE KARAKOÇ BİRBİRİNİ TAMAMLARDI’
Müellif Ali Haydar Haksal da, aktiflikte Necip Fazıl’ın çıkardığı Büyük Doğu mecmuasından doğan Karakoç ve Pakdil’in çıkardığı mecmualardan bahsederek, şunları aktardı: “Önce Karakoç’un etrafında toplanılmaya başlar. Pakdil askerdir, arkadaşlarına Sezai beyefendiyle gidin tanışın diye mektuplar müellif. Dilişin birinci periyodunda Alattin-Rasim Özdenören kardeşler, Erdam Beyazıt, Cahit Zarifolu, Akif İnan üzere isimler yazmaya başlar. Bu muharrirler sol çevrelerin de dikkatini çeken gençlerdir. Refik Durbaş örneğin onlarla mecmua çıkarmak ister. Bir gün Karakoç’a gelip ‘Üstad sol mecmualar bizden yazı istiyor birebir vakitte birlikte mecmua çıkarmak istiyorlar’ derler. Karakoç döner ve ‘Ama biz Müslümanız’ der. Bu onların miladı olur.” daha sonrasında Pakdil’in çıkardığı Edebiyat mecmuasının daha farklı bir mecmua olduğunu belirten Haksal’ın şu tespitleri ise dikkat cazipti: “Büyük Doğu bir savaşçı hareketti. Edebiyat ve Diriliş mecmualarında ise fikir seviyesinin en üstünden, dünya edebiyatından ve kendi kültürümüzden birinci sınıf muharrirler, niyet insanları yer alıyordu. 1960 daha sonrası anayasa ile sol fikrin önünün açılması ile İslami kanıya mensup olanlar kanılarını edebiyat ile tabir etme çabasında oluyor. Tanzimat daha sonrası medeniyetimizi edebiyatla yıkmışlardır, Edebiyat ve Diriliş mecmualarında de “Biz edebiyatla bir daha medeniyetimizi kuracağız’ eforu vardı. Pakdil vurgulu bir muharrirdir, şimşek nasıl çakar ve yeri aydınlatır o da öyledir. Kavramlarını bir şimşek yalını üzere birden çakar ve dikkatleri oraya yöneltir ve sizi oraya odaklar. Yalnızca gönderme yapar lakin açıklama yapmaz. Okurunun zihnini zorlamaya iter. Sezai beyefendi ise bir kavramı ele aldığında detayına girer, tanımlar, üzerinde durur. İkisi bu manada birbirini tamamlayan kişiselyetlerdir.”
İSMİNİ YAŞATACAK BİR YER HALA YOK
Pakdil’in ömrünün son anlarına kadar yanında olan ve vefatından daha sonra da merhumla ilgili çalışmalarına devam eden Evlice, KARAR’ın ‘Pakdil vefat ettiğinde akabinde bir vakıf, kütüphane kurulacağına dair kelamlar verilmişti. İki yılın akabinde bu çalışmalar ne durumda?” sorusuna ise şu karşılığı verdi: “Hem ömrünün son senelerında tıpkı vakitte vefatından daha sonra birfazlaca kelamlar verildi evet. Olağan, öncesinde ya da daha sonrasında ne Pakdil ne ben kimseden bir şey talip etmemiştik. Pakdil yaşarken hiç bir program ya da aktiflikle ilgili kimseden bir talepte bulunmamıştır. Bize ismini yaşatacak bir yer yapılacağı kelamı verildi, ben de bu biçimde bir yer olursa hayatımın kalan kısmını orada çalışmalar yaparak sürdüreceğimi söylemiş oldum. Lakin maalesef hiç bir gelişme olmadı. Yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı ismine Ankara’da Mustafa Necati Evi’nde bir yere Nuri Pakdil Müze Kütüphanesi yapıldı lakin reaksiyon çektiği için burası da açılamadı. Gerçi ben bunun bu biçimde olacağını baştan söylemiştim lakin dinlememişlerdi. Bu saatten daha sonra da bir şey yapılacağını bekliyor muyum? Hayır, üzgünüm zira iki yıl oldu. Lakin bugüne kadar nasıl kendi imkanlarımız ile bir şeyler yapmışsak o denli devam edeceğiz. Bu iki yılı da büyük bir kayıp olarak görüyorum maalesef…”