ŞABAN ÖZDEMİR
Ayşe Sarısayın’ın çevirisi ve Serenad Demirhan’ın notlamaları ile basılan kitaptaki mektupları okuduğunuzda, şairliğiyle öne çıkan Necatigil’in edebiyatımız üzerine öncü işlere imza atan epeyce katmanlı çalışmalarını bakılırsanler ister istemez şunu diyecek: Bir Necatigil o denli kolay olunmuyor…
Resimaltı: Türk şair, öğretmen ve mütercim Behçet Necatiğil, çağdaş Türk şiirinin önde gelen şairlerinden biri olarak hatırlanıyor. Rastgele bir edebi akıma katılmadığı bilinen Necatigil; bağımsız bir şair ve fikir adamı olarak anılıyor.
Behçet Necatigil’in mektuplaşmalarının bir kısmı daha evvel yayımlanmıştı. Eşi Huriye Hanım’la mektuplaşmaları Serin Mavi, Kâmuran Şipal’le mektuplaşmaları Dar Bir Çember İçinde, kimi edebiyatçılara yazdığı mektuplar ise Mektuplar ismi altında Hilmi Yavuz, Ali Tanyeri üzere dostları ve başta kızı Ayşe Sarısayın olmak üzere Necatigil ailesinin himmetiyle okuyucu ile buluşmuştu. Şimdilerde ise Necatigil’in Otto Spies, Andreas Tietze, Annemarie Schimmel ve H. Wilfrid Brands’la mektuplaşmaları Ayşe Sarısayın’ın çevirisi ve Serenad Demirhan’ın notlamaları ile Tercümemi Nasıl Buldunuz? başlığıyla Yapı Kredi Yayınları tarafınca basıldı.
Otto Spies’e yazılan mektuplarla başlayan kitapta Necatigil’in dünyaca ünlü oryantalistler ile yazışmalarını okuyoruz. Otto Spies, Necatigil için değerli bir oryantalisttir. Çok kimse bilmez ancak Necatigil’in üzerinde isminin yazdığı birinci kitap, Otto Spies’ten çevirdiği ve Behçet Gönül ismiyle yayımladığı Türk Halk Kitapları isimli çeviridir. Bu mektuplar Necatigil’in daha öğretmenliğinin birinci senelerına dayanıyor. Necatigil’in mektuplarında edebiyatımıza ve bilhassa Almancaya olan vukufiyetini görür görmez ister istemez “Acaba devrimizde bu biçimde bir öğretmen var mı?” sorusunu soracaksınız. Bu mektuplarda Necatigil’in yalnızca günümüz Türk edebiyatını değil Almanca yazılan edebiyatları da takip ettiğini görüyoruz. Andreas Tietze de Necatigil’in hayatında kıymetli bir yerdedir. Tietze de, rüştünü tüm dünyaya ispatlamış bir oryantalist. Bilhassa Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı alanında tektir. Necatigil-Tietze mektuplaşmalarında samimi bir dostluğu, paylaşımcılığı goreceksiniz. Bu dostluk sonrasındasında birlikte yapılan çevirilerle ölümsüzleşecektir.
Öbür taraftan Annemarie Schimmel ya da edebiyatımızda ‘Cemile Bacı’ diye bilinen büyük oryantalistle mektuplaşmaları da fazlaca dikkate paha. Schimmel’in yalnızca bizim edebiyatımızı değil, neredeyse bütün Doğu edebiyatlarını kuşatan vukufiyetini, merak ve öğrenme saikiyle tarafların birbirinden istedikleri kitapları, kırgınlıkları, takdirleri, incelikleri bulacaksınız bu mektuplarda. Öte yandan Schimmel’in anılarına bakıp Necatigil hakkında yazdıklarını okuyunca tahminen siz de benim üzere “Schimmel, Şark’ı bir Şarklıdan daha yeterli öğrenmiş fakat Şark’ın ruhunu kavrayamamış” diyeceksiniz. Kitabın son kısmı ise Necatigil’in Alman mütercim H. Wilfrid Brands ile mektuplaşmalarına ayrılmış. Dostça bir iş münasebetinden çok daha ötede bir ahbaplık bulacaksınız bu mektuplarda. bir daha kitap alışverişleri, çeviri problemleri yanında sımsıcak bir dostluğa, çıkarsız, samimi bir ilgiye şahit olacaksınız. Tüm bunların yanında bu tıp kitaplarda dizin kısmını arıyor gözlerim birinci vakit içinderda. Umarım kitabın daha sonraki baskılarına bir dizin eklenir.
Bu mektupları okuduğunuzda Necatigil’in farklı biroldukça cephesini goreceksiniz ve ister istemez şunu diyeceksiniz: Bir Necatigil o denli kolay olunmuyor. Özetle, Necatigil öldükten daha sonra da eser vermeye devam eden az sayıdaki edebiyatçılarımızdan. İflah olmaz bir arşivci olan Necatigil’in talihi Ayşe Sarısayın üzere bir kızının olması. Onun yardımıyla son senelerda Necatigil terekesinden çıkan biroldukca kitap okuduk ve okumaya devam edeceğiz.
O YALNIZCA BİR ŞAİR DEĞİL…
Necatigil, denince akla her şeydilk evvel şairliği gelir. Selim İleri’nin tabiriyle “Kırık inceliklerin şairi” olarak bilinen Necatigil’i yalnızca şairliği ile anmak, edebiyatımızın birfazlaca alanında eser vermiş bir edebiyatçıya yapılan büyük bir haksızlık diye düşünüyorum. Necatigil, lisanımıza kazandırdığı biroldukca çeviri ile Miguel de Unamuno’dan Hermann Hesse’ye, Heinrich Böll’den Knut Hamsun’a kadar Batılı biroldukça müellifi ve yapıtlarını kültür dünyamıza tanıtmıştır. Bunun yanında gerek çevirdiği gerek yazdığı ve gerekse de uyarladığı radyo oyunlarıyla Türkiye’de bu alanda öncü rolündedir. Ayrıyeten Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü ve Küçük Mitologya Sözlüğü periyodunda ve daha sonrasında da büyük bir muhtaçlığı karşılamış olması ve Necatigil’in sözlükçülük tarafını göstermesi bakımından değerlidir. “Necatigil, çalışmaları hasebiyle şiiri gibidir” dersem yanlış olmaz sanırım. Nasıl ki şiirinin görünen kısmının altında biroldukca katmanı var ise Necatigil’in edebiyatımız üzerine çalışmaları da tıpkı o denli epeyce katmanlıdır. Mektuplarını ve düzyazılarını okuyanlar, şiir dışı çalışmalarına göz atanlar bunu rahatlıkla bakılırsabilir.
Resimaltı: Kitapta yer alan ve Necatigil’in 1941-1975 ortasında Annemarie Schimmel, Andreas Tietze üzere isimlerle yazıştığı mektuplarda yer alan beş ismin yazışmaları, kitaplar üzerine başlayan sohbetlerin dostluk ve ahbaplık bağlantısına dönüşümünü de gözler önüne seriyor.
Ayşe Sarısayın’ın çevirisi ve Serenad Demirhan’ın notlamaları ile basılan kitaptaki mektupları okuduğunuzda, şairliğiyle öne çıkan Necatigil’in edebiyatımız üzerine öncü işlere imza atan epeyce katmanlı çalışmalarını bakılırsanler ister istemez şunu diyecek: Bir Necatigil o denli kolay olunmuyor…
Resimaltı: Türk şair, öğretmen ve mütercim Behçet Necatiğil, çağdaş Türk şiirinin önde gelen şairlerinden biri olarak hatırlanıyor. Rastgele bir edebi akıma katılmadığı bilinen Necatigil; bağımsız bir şair ve fikir adamı olarak anılıyor.
Behçet Necatigil’in mektuplaşmalarının bir kısmı daha evvel yayımlanmıştı. Eşi Huriye Hanım’la mektuplaşmaları Serin Mavi, Kâmuran Şipal’le mektuplaşmaları Dar Bir Çember İçinde, kimi edebiyatçılara yazdığı mektuplar ise Mektuplar ismi altında Hilmi Yavuz, Ali Tanyeri üzere dostları ve başta kızı Ayşe Sarısayın olmak üzere Necatigil ailesinin himmetiyle okuyucu ile buluşmuştu. Şimdilerde ise Necatigil’in Otto Spies, Andreas Tietze, Annemarie Schimmel ve H. Wilfrid Brands’la mektuplaşmaları Ayşe Sarısayın’ın çevirisi ve Serenad Demirhan’ın notlamaları ile Tercümemi Nasıl Buldunuz? başlığıyla Yapı Kredi Yayınları tarafınca basıldı.
Otto Spies’e yazılan mektuplarla başlayan kitapta Necatigil’in dünyaca ünlü oryantalistler ile yazışmalarını okuyoruz. Otto Spies, Necatigil için değerli bir oryantalisttir. Çok kimse bilmez ancak Necatigil’in üzerinde isminin yazdığı birinci kitap, Otto Spies’ten çevirdiği ve Behçet Gönül ismiyle yayımladığı Türk Halk Kitapları isimli çeviridir. Bu mektuplar Necatigil’in daha öğretmenliğinin birinci senelerına dayanıyor. Necatigil’in mektuplarında edebiyatımıza ve bilhassa Almancaya olan vukufiyetini görür görmez ister istemez “Acaba devrimizde bu biçimde bir öğretmen var mı?” sorusunu soracaksınız. Bu mektuplarda Necatigil’in yalnızca günümüz Türk edebiyatını değil Almanca yazılan edebiyatları da takip ettiğini görüyoruz. Andreas Tietze de Necatigil’in hayatında kıymetli bir yerdedir. Tietze de, rüştünü tüm dünyaya ispatlamış bir oryantalist. Bilhassa Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı alanında tektir. Necatigil-Tietze mektuplaşmalarında samimi bir dostluğu, paylaşımcılığı goreceksiniz. Bu dostluk sonrasındasında birlikte yapılan çevirilerle ölümsüzleşecektir.
Öbür taraftan Annemarie Schimmel ya da edebiyatımızda ‘Cemile Bacı’ diye bilinen büyük oryantalistle mektuplaşmaları da fazlaca dikkate paha. Schimmel’in yalnızca bizim edebiyatımızı değil, neredeyse bütün Doğu edebiyatlarını kuşatan vukufiyetini, merak ve öğrenme saikiyle tarafların birbirinden istedikleri kitapları, kırgınlıkları, takdirleri, incelikleri bulacaksınız bu mektuplarda. Öte yandan Schimmel’in anılarına bakıp Necatigil hakkında yazdıklarını okuyunca tahminen siz de benim üzere “Schimmel, Şark’ı bir Şarklıdan daha yeterli öğrenmiş fakat Şark’ın ruhunu kavrayamamış” diyeceksiniz. Kitabın son kısmı ise Necatigil’in Alman mütercim H. Wilfrid Brands ile mektuplaşmalarına ayrılmış. Dostça bir iş münasebetinden çok daha ötede bir ahbaplık bulacaksınız bu mektuplarda. bir daha kitap alışverişleri, çeviri problemleri yanında sımsıcak bir dostluğa, çıkarsız, samimi bir ilgiye şahit olacaksınız. Tüm bunların yanında bu tıp kitaplarda dizin kısmını arıyor gözlerim birinci vakit içinderda. Umarım kitabın daha sonraki baskılarına bir dizin eklenir.
Bu mektupları okuduğunuzda Necatigil’in farklı biroldukça cephesini goreceksiniz ve ister istemez şunu diyeceksiniz: Bir Necatigil o denli kolay olunmuyor. Özetle, Necatigil öldükten daha sonra da eser vermeye devam eden az sayıdaki edebiyatçılarımızdan. İflah olmaz bir arşivci olan Necatigil’in talihi Ayşe Sarısayın üzere bir kızının olması. Onun yardımıyla son senelerda Necatigil terekesinden çıkan biroldukca kitap okuduk ve okumaya devam edeceğiz.
O YALNIZCA BİR ŞAİR DEĞİL…
Necatigil, denince akla her şeydilk evvel şairliği gelir. Selim İleri’nin tabiriyle “Kırık inceliklerin şairi” olarak bilinen Necatigil’i yalnızca şairliği ile anmak, edebiyatımızın birfazlaca alanında eser vermiş bir edebiyatçıya yapılan büyük bir haksızlık diye düşünüyorum. Necatigil, lisanımıza kazandırdığı biroldukca çeviri ile Miguel de Unamuno’dan Hermann Hesse’ye, Heinrich Böll’den Knut Hamsun’a kadar Batılı biroldukça müellifi ve yapıtlarını kültür dünyamıza tanıtmıştır. Bunun yanında gerek çevirdiği gerek yazdığı ve gerekse de uyarladığı radyo oyunlarıyla Türkiye’de bu alanda öncü rolündedir. Ayrıyeten Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü ve Küçük Mitologya Sözlüğü periyodunda ve daha sonrasında da büyük bir muhtaçlığı karşılamış olması ve Necatigil’in sözlükçülük tarafını göstermesi bakımından değerlidir. “Necatigil, çalışmaları hasebiyle şiiri gibidir” dersem yanlış olmaz sanırım. Nasıl ki şiirinin görünen kısmının altında biroldukca katmanı var ise Necatigil’in edebiyatımız üzerine çalışmaları da tıpkı o denli epeyce katmanlıdır. Mektuplarını ve düzyazılarını okuyanlar, şiir dışı çalışmalarına göz atanlar bunu rahatlıkla bakılırsabilir.
Resimaltı: Kitapta yer alan ve Necatigil’in 1941-1975 ortasında Annemarie Schimmel, Andreas Tietze üzere isimlerle yazıştığı mektuplarda yer alan beş ismin yazışmaları, kitaplar üzerine başlayan sohbetlerin dostluk ve ahbaplık bağlantısına dönüşümünü de gözler önüne seriyor.