SALİHA SULTAN
Nurettin Topçu’nun sadık şakirtlerinden Ezel Erverdi tarafınca 1966’da ‘Hareket’ ismiyle kurulan, 1977’de ‘Dergâh’ olarak yoluna devam eden, sancılı bir periyotta muhafazakar kanadı besleyen bir yayınevi bu yıl 55’nci yılını kutluyor.
Remzi, Ötüken, İnkılap ve Aka, İnsan üzere Türkiye’nin en esaslı yayınevlerinden biri olan Dergâh, amatör ruhla kurulduğu 55 yıl öncesinden bugüne yayınevinin yükünü uzun yıllar omuzlarında taşıyan Mustafa Kutlu’nun tabiriyle, ‘para yok, iş oldukça’ şiarıyla ulaştı.
Seyahati boyunca ideolojik hengamelerin ebediyen haricinde duran Hareket ve Dergâh, Nurettin Topçu, Cemil Meriç, Kemal Tahir, Mehmet Kaplan, Orhan Okay, İnci Engünün üzere isimleri kuşaklara tanıtmakla kalmadı, Kuşeyrî, Kelâbâzî, Taftazânî, İbn Haldun üzere İslam külçeşidinin temel klasiklerini ve Türk Lisanı ve Edebiyatı Ansiklopedisi’ni de fikir dünyamıza kazandırdı.
Pekala edebiyatın ‘Dergâh’ının bu uzun seyahatinin ardında nasıl bir ruh var? O ruh, Marmara Üniversitesi İrtibat Fakültesi öğretim üyesi Dr. M. Sami Okumuş’un yapımcılığını ve direktörlüğünü üstlendiği ‘Hareket’ten Dergâh’a Bir Yayınevi Hikayesi-Mekanlar ve İnsanlar’ belgeseliyle artık kayıt altına alındı. Proje danışmanlığını ve Dergâh’ın seyahatinin anlatımını yayınevinin yükünü yıllardır Mustafa Kutlu ile bir arada sırtlanan Prof. Dr. İsmail Kara’nın üstlendiği belgeselde, Ezel Elverdi, mahdumu ve yayınevinin bugünkü sahibi Asım Erverdi ve M. İhsan Kara’nın söyleşileri de yer alıyor.
Belgesel, kuruluşundan günümüze İstanbul’un tarihi yarım adasında birfazlaca adreste hizmet veren yayınevinin yerlerinin ve ruhunun yanı sıra, mimarisi süratle değişen İstanbul’da izleri silinmek üzere olan bir devire de ışık tutuyor.
‘ARTIK SONA GELDİK, YAĞMUR DURDU’:
Birinci gösterimi, Marmara Üniversitesi Göztepe Yerleşkesi Dr. İbrahim Üzümcü Konferans Salonu’nda gerçekleşen İngilizce alt yazılı belgesel, Prof. Dr. Kara’nın Hareket’in birinci adresi olan Nuriosmaniye’deki binanın önündeki anlatımıyla başlıyor. Belgeselde, Kutlu kısa vakitte bir sohbet yerine ötürüsıyla edebiyat mahfiline dönüşen ofisin hasır oturaklarını Cahit Zarifoğlu ile birlikte aldıklarını aktararak, “Taksiye binecek paramız da yoktu, hasırları sırtımıza yüklendik, taşıdık” diyerek, verilen emeklere dikkati çekiyor. Kara da yayınevinin etrafında şekillenen ‘hareket’ haricinde, içeride kurulan dostlukların öyküsünü de anlattığı belgeselde, uzun yıllardır yazgı birliği ve dostluk yaptığı ve ‘ağabey’ dediği Kutlu ile yayınevi yardımıyla tanıştığını, yıllar boyunca yazdığı kıssaların birinci okuyucusu olduğunu da memnunlukla lisana getiriyor. Türkiye’nin iktisadi olarak sıkıntı günler yaşadığı senelerda yayıncı olarak yaşadıkları zorlukları, yıllar ortasında kat edilen uzaklığın haklı gururuyla anlatan Kara’nın paylaştığı anılarda yolu Dergâh’a düşen İsmet Özel, D. Mehmet Doğan, Ahmet Tabakoğlu, Beşir Ayvazoğlu ve Abdullah Uçman üzere edebiyat dünyamızdaki birfazlaca bedelin ismi de geçiyor. Günümüzde, koridorlarında “Şu epey satan muharriri da bünyemize katarsak köşeyi döneriz” muhabbetinin yankılandığı biroldukça yayınevinin tersine, kısa vadede bir şey getirmeyen fakat 55 yıllık vakit diliminde bir ‘dava’yı jenerasyonlara aktaran Dergâh’ının öyküsünü aktaran belgesel, Kutlu ve Kara’nın yayınevinin Binbirdirek’teki son durağındaki sohbetiyle sona eriyor. Son sahnede yayınevinin şu an Erverdi’nin, Kara’nın oğullarına emanet olduğunu söyleyerek “Gözüm geride değil” diyor Kutlu, akabinde dostu Kara’ya muhabbetle bakıp ekliyor: “25 yıl birebir odada kaldık… İçimizdeki heyecan, hak ve hakikat yolunda olmak bizi buralara getirdi. Buraya her geldiğimde bayram çocuğu üzere seviniyorum… Lakin artık sona geldik, yağmur durdu…”
TV ve ŞENLİKLERDE GÖSTERİLECEK
Belgeselin imalcisi ve direktörü Dr. M. Sami Okumuş, çekimlerin 5 yılda tamamlandığını belirterek, hedefi ise şu sözlerle aktarıyor: “Belgesel sinemanın temelini oluşturan asli fikir, 1966’dan günümüze İstanbul’umuzun tarihi yarımadasında biroldukça adreste hizmet veren ve tarihte kıymetli izler bırakan Hareket ve Dergâh yayınlarının basın, yayın ve hizmet serüvenleri ortasında mimari olarak epey süratli bir değişim ortasında olan bir coğrafyada izleri daha fazla silinmeden bu yerleri tespit etmek ve araştırmacılığın bilgisine sunmaktı.” Okumuş, belgeseli çabucak hemen çevrimiçi ortamda yayımlamayı düşünmediklerini belirterek, izleyicilere ulaştırmak için TV kanalları ve şenliklerle görüşmelerin sürdüğünü kaydediyor.
‘TOPÇU, TİCARETİN İNSANI BOZACAĞINA İNANIRDI
Erverdi, belgeselde 1967’de Hareket’ten çıkan birinci kitabın Topçu’nun ‘İradenin Davası’ yapıtı olacakken, Kaplan’ın ‘Nesillerin Ruhu’nun yayımlanmasını ‘kaderin cilvesi’ sözüyle aktarıyor. Mukadderat cilvesini yıllar daha sonra yenidenlayacaktır, Dergâh’ta Topçu yapıtı yayımlamaya hazırlanırken, birinci kitap bir daha Kaplan’a nasip olacaktır. Erverdi’nin periyoda dair anlattığı bir öbür kıymetli husus da, Muhammed Ali’nin ortalığı kasıp kavurduğu vakit içinder Mustafa Kutlu’nun kaleme aldığı ve Hareket’ten çıkan ‘Allah’a Adanan Yumruk’ kitabıyla ilgili. Boksörün bir posteriyle satılan kitap büyük ilgi görür lakin yayınevinin kuruluşu sırasında ‘Babıali kurtuldu!’ diyen Topçu, ‘popüler’ bulduğu birinci yayınlardan rahatsız olur ve yansısını sert bir biçimde lisana getirir. Erverdi, Topçu’nun Hareket’in kapatılması isteğini söylemiş olduği anı, belgeselde hala o dakikaları yaşıyormuş üzere bir mahcubiyetle şöyleki aktarıyor: “Topçu ticaretin insanı bozacağına inanırdı. O yüzden çok kızdı, beni çağırıp ‘Yayınları ve mecmuayı kapatın!’ dedi.” Kutlu ise kendi yazdığı lakin Bekir Toprak ismiyle yayımlanan kitaba gelen bu yansıyı olgunlukla karşılayarak, “Bu bize de sirayet etti ve bu cins neşriyattan elimizi çektik” diyor.
Nurettin Topçu’nun sadık şakirtlerinden Ezel Erverdi tarafınca 1966’da ‘Hareket’ ismiyle kurulan, 1977’de ‘Dergâh’ olarak yoluna devam eden, sancılı bir periyotta muhafazakar kanadı besleyen bir yayınevi bu yıl 55’nci yılını kutluyor.
Remzi, Ötüken, İnkılap ve Aka, İnsan üzere Türkiye’nin en esaslı yayınevlerinden biri olan Dergâh, amatör ruhla kurulduğu 55 yıl öncesinden bugüne yayınevinin yükünü uzun yıllar omuzlarında taşıyan Mustafa Kutlu’nun tabiriyle, ‘para yok, iş oldukça’ şiarıyla ulaştı.
Seyahati boyunca ideolojik hengamelerin ebediyen haricinde duran Hareket ve Dergâh, Nurettin Topçu, Cemil Meriç, Kemal Tahir, Mehmet Kaplan, Orhan Okay, İnci Engünün üzere isimleri kuşaklara tanıtmakla kalmadı, Kuşeyrî, Kelâbâzî, Taftazânî, İbn Haldun üzere İslam külçeşidinin temel klasiklerini ve Türk Lisanı ve Edebiyatı Ansiklopedisi’ni de fikir dünyamıza kazandırdı.
Pekala edebiyatın ‘Dergâh’ının bu uzun seyahatinin ardında nasıl bir ruh var? O ruh, Marmara Üniversitesi İrtibat Fakültesi öğretim üyesi Dr. M. Sami Okumuş’un yapımcılığını ve direktörlüğünü üstlendiği ‘Hareket’ten Dergâh’a Bir Yayınevi Hikayesi-Mekanlar ve İnsanlar’ belgeseliyle artık kayıt altına alındı. Proje danışmanlığını ve Dergâh’ın seyahatinin anlatımını yayınevinin yükünü yıllardır Mustafa Kutlu ile bir arada sırtlanan Prof. Dr. İsmail Kara’nın üstlendiği belgeselde, Ezel Elverdi, mahdumu ve yayınevinin bugünkü sahibi Asım Erverdi ve M. İhsan Kara’nın söyleşileri de yer alıyor.
Belgesel, kuruluşundan günümüze İstanbul’un tarihi yarım adasında birfazlaca adreste hizmet veren yayınevinin yerlerinin ve ruhunun yanı sıra, mimarisi süratle değişen İstanbul’da izleri silinmek üzere olan bir devire de ışık tutuyor.
‘ARTIK SONA GELDİK, YAĞMUR DURDU’:
Birinci gösterimi, Marmara Üniversitesi Göztepe Yerleşkesi Dr. İbrahim Üzümcü Konferans Salonu’nda gerçekleşen İngilizce alt yazılı belgesel, Prof. Dr. Kara’nın Hareket’in birinci adresi olan Nuriosmaniye’deki binanın önündeki anlatımıyla başlıyor. Belgeselde, Kutlu kısa vakitte bir sohbet yerine ötürüsıyla edebiyat mahfiline dönüşen ofisin hasır oturaklarını Cahit Zarifoğlu ile birlikte aldıklarını aktararak, “Taksiye binecek paramız da yoktu, hasırları sırtımıza yüklendik, taşıdık” diyerek, verilen emeklere dikkati çekiyor. Kara da yayınevinin etrafında şekillenen ‘hareket’ haricinde, içeride kurulan dostlukların öyküsünü de anlattığı belgeselde, uzun yıllardır yazgı birliği ve dostluk yaptığı ve ‘ağabey’ dediği Kutlu ile yayınevi yardımıyla tanıştığını, yıllar boyunca yazdığı kıssaların birinci okuyucusu olduğunu da memnunlukla lisana getiriyor. Türkiye’nin iktisadi olarak sıkıntı günler yaşadığı senelerda yayıncı olarak yaşadıkları zorlukları, yıllar ortasında kat edilen uzaklığın haklı gururuyla anlatan Kara’nın paylaştığı anılarda yolu Dergâh’a düşen İsmet Özel, D. Mehmet Doğan, Ahmet Tabakoğlu, Beşir Ayvazoğlu ve Abdullah Uçman üzere edebiyat dünyamızdaki birfazlaca bedelin ismi de geçiyor. Günümüzde, koridorlarında “Şu epey satan muharriri da bünyemize katarsak köşeyi döneriz” muhabbetinin yankılandığı biroldukça yayınevinin tersine, kısa vadede bir şey getirmeyen fakat 55 yıllık vakit diliminde bir ‘dava’yı jenerasyonlara aktaran Dergâh’ının öyküsünü aktaran belgesel, Kutlu ve Kara’nın yayınevinin Binbirdirek’teki son durağındaki sohbetiyle sona eriyor. Son sahnede yayınevinin şu an Erverdi’nin, Kara’nın oğullarına emanet olduğunu söyleyerek “Gözüm geride değil” diyor Kutlu, akabinde dostu Kara’ya muhabbetle bakıp ekliyor: “25 yıl birebir odada kaldık… İçimizdeki heyecan, hak ve hakikat yolunda olmak bizi buralara getirdi. Buraya her geldiğimde bayram çocuğu üzere seviniyorum… Lakin artık sona geldik, yağmur durdu…”
TV ve ŞENLİKLERDE GÖSTERİLECEK
Belgeselin imalcisi ve direktörü Dr. M. Sami Okumuş, çekimlerin 5 yılda tamamlandığını belirterek, hedefi ise şu sözlerle aktarıyor: “Belgesel sinemanın temelini oluşturan asli fikir, 1966’dan günümüze İstanbul’umuzun tarihi yarımadasında biroldukça adreste hizmet veren ve tarihte kıymetli izler bırakan Hareket ve Dergâh yayınlarının basın, yayın ve hizmet serüvenleri ortasında mimari olarak epey süratli bir değişim ortasında olan bir coğrafyada izleri daha fazla silinmeden bu yerleri tespit etmek ve araştırmacılığın bilgisine sunmaktı.” Okumuş, belgeseli çabucak hemen çevrimiçi ortamda yayımlamayı düşünmediklerini belirterek, izleyicilere ulaştırmak için TV kanalları ve şenliklerle görüşmelerin sürdüğünü kaydediyor.
‘TOPÇU, TİCARETİN İNSANI BOZACAĞINA İNANIRDI
Erverdi, belgeselde 1967’de Hareket’ten çıkan birinci kitabın Topçu’nun ‘İradenin Davası’ yapıtı olacakken, Kaplan’ın ‘Nesillerin Ruhu’nun yayımlanmasını ‘kaderin cilvesi’ sözüyle aktarıyor. Mukadderat cilvesini yıllar daha sonra yenidenlayacaktır, Dergâh’ta Topçu yapıtı yayımlamaya hazırlanırken, birinci kitap bir daha Kaplan’a nasip olacaktır. Erverdi’nin periyoda dair anlattığı bir öbür kıymetli husus da, Muhammed Ali’nin ortalığı kasıp kavurduğu vakit içinder Mustafa Kutlu’nun kaleme aldığı ve Hareket’ten çıkan ‘Allah’a Adanan Yumruk’ kitabıyla ilgili. Boksörün bir posteriyle satılan kitap büyük ilgi görür lakin yayınevinin kuruluşu sırasında ‘Babıali kurtuldu!’ diyen Topçu, ‘popüler’ bulduğu birinci yayınlardan rahatsız olur ve yansısını sert bir biçimde lisana getirir. Erverdi, Topçu’nun Hareket’in kapatılması isteğini söylemiş olduği anı, belgeselde hala o dakikaları yaşıyormuş üzere bir mahcubiyetle şöyleki aktarıyor: “Topçu ticaretin insanı bozacağına inanırdı. O yüzden çok kızdı, beni çağırıp ‘Yayınları ve mecmuayı kapatın!’ dedi.” Kutlu ise kendi yazdığı lakin Bekir Toprak ismiyle yayımlanan kitaba gelen bu yansıyı olgunlukla karşılayarak, “Bu bize de sirayet etti ve bu cins neşriyattan elimizi çektik” diyor.