1983 yılında Varlık mecmuasında birinci Edit Tasnádi yazılarıyla tanışmıştım. Onun Nasreddin Hoca ve ‘Macaristan Mektubu’ yazılarını epey sevdiğimi herkese söylüyordum. Lakin kısa bir süre daha sonra Tasnádi’nin Macar Radyosu’nun Türkçe Yayınlar Servisi’nde ‘bakılırsavli’ olduğunu öğrenmem benim için hayâl kırıklığına dönüştü. Zira, ‘Demir Perde’ ülkelerindeki radyoların Soğuk Savaş’ın en kirli propaganda aygıtlarından biri olduğu kanısındaydım. Bu yüzden radyoculuğu Tasnádi’yi benim gözümde bir ânda Stalinist yapıp çıkmış ve yazdıklarına ilgimi kaybetmeme niye olmuştu. 1993 yılından daha sonraysa, bilhassa Behçet Aysan’ın bana sık sık Tasnádi’den bahsetmiş olduğuni anımsıyorum. Behçet Ağabey’i epey sevdiğimden, yalnızca onu kırmamak için çabucak sohbet konusunu değiştiriyordum. Tasnádi, yıllar daha sonra, Orhan Pamuk’un ve İhsan Oktay Anar’ın romanlarını Macar lisanına çevirdiğinde bile ona karşı en ufak bir heyecân hissetmediğimi söyleyebilirim.
Önyargılı biri olmadığım hâlde, Tasnádi’nin radyoculuğunun beni nasıl bir tuzağa düşürdüğünü, geçenlerde Ötüken Neşriyât’tan çıkan ‘Tuna Kürsüsü-Edit Tasnádi Kitabı’nı okuyunca anladım. Sinan Yaman’ın Edit Hanım ile yaptığı ‘nehir söyleşi’yi orta vermeden, birtakım satırların altlarını çizerek ve notlar alarak okudum. Kitabın ikinci kısmındaki ikinci soruya verdiği cevapta, ‘sosyalist dönem’den nefret ettiğini söylüyor, Lakin, birkaç soru daha sonra, 46’ncı ve 47’nci sayfalarda, onun ‘sosyalizm’ olarak tabir etmeye çalıştığı idarenin, Marx’ın ve Engels’in sosyalizm tasavvuru değil de, özetlemek gerekirse Stalinizm denen ‘polis rejimi’ olduğu anlaşılıyor. Radyoya fakültenin beşinci sınıfındayken ‘kürsüye gelen bir telefon talimatı’ üzerine başlamak zorunda kaldığını belirtmesi, Edit Hanım ile barışmamı sağladı. Haklıydı, zira Stalinist idarede, o talimata karşı çıkması asla mümkün değildi. Radyoya gitmese, çabucak o gece siyah bir otomobille alınırdı. Tasnádi’nin neden Türkoloji okuduğu sorusuna verdiği karşılıksa beni hayli etkiledi. Edit Hanım, ‘Türkoloji, biz Macarlar için ulusal bir bilim kolu. Türkolojiyle biz kendi geçmişimizi araştırıyoruz’ diyor. Ona ELTE Üniversitesi’ne girerken de tıpkı soruyu sormuşlar, kitabın 34’üncü sayfasından öğrendiğimize nazaran, hocalarına, ‘Macar lisanını ve tarihini merâk ettiğim için’ halinde nefis bir cevap vermiş. Sinan Yaman’ın söyleşisinden, radyoculuğunun Edit Hanım’ı asıl çalışma alanı olan çeviriye hazırlayan bir periyot olduğu da açıklık kazanıyor. Bense ‘Demir Perde’ ülkelerindeki radyolarda nazaranv yapmış olanlara karşı bilgi sahibi olmadan tekrar hal almamayı bu suretle öğrenmiş oldum.
Sanırım iki yahut üç ay kadar evvel, birkaç dostuma, Enis Behiç Koryürek’in kızının yaşayıp yaşamadığını, yaşıyorsa nerede olduğunu sormuştum. Bilen biri çıkmamıştı. Lakin, kitapta Prof. Dr. Muhsine Helimoğlu Yavuz’un Edit Hanım hakkındaki görüşlerini okurken, Vera birden karşıma çıkıverdi.. Bu yazı yardımıyla Vera’nın Budapeşte’de yaşadığını, bir kukla tiyatrosunda çalıştığını ve tek söz Türkçe bilmediğini öğrendim. Sabri Koz ağabeyimin ve Yalvaç Ural’ın Edit Tasnádi portrelerinden de büyük keyif alacağınızdan eminim. Ben, Sinan Yaman’ın ‘Tuna Kürsüsü’nün 2022 yılının en âlâ kitaplarından biri olacağı belirteyim, siz de kitabın ismini nereden aldığını 55’inci sayfadan okuyun…
ÇALIŞTIĞI METNİ YİNE YARATAN ‘DİL İŞÇİSİ’
Edit Tasnádi’yi yalnızca bir Türkolog olarak tanımlamak pek yanlışsız olmasa gerek; zira, Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun, kitap için kaleme aldığı takdim yazısında, onun her şeydilk evvel bir ‘dil işçisi’ olduğunu belirtiyor. Her muharriri ‘dil işçisi’ sayamayacağımız üzere, her Türkologun da ‘dil işçisi’ olduğunu söyleyemeyiz. Edit Hanım’ın çevirilerini düzgün bilenler, onun, gerek Macarcadan Türkçeye, gerekse de Türkçeden Macarcaya çevirilerinde, üzerinde çalıştığı metni bir daha yarattığını vurguluyorlar. Ayrıyeten, kitapta tam 28 sayfa tutan ‘Bibliyografya’ kısmı, Edit Hanım’ın ne kadar çalışkan biri olduğunu da kanıtlıyor. Bilhassa Türkçeden Macarcaya kimleri çevirdiğine bakarken, inanın yoruldum. Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, İhsan Oktay Anar, Memet Baydur, Gül İrepoğlu, Buket Uzuner, Orhan Asena, Tarık Buğra, Turan Oflazoğlu, İlber Ortaylı… Güya çeviri yapmak için doğmuş. Her münevverin kitaplığında kesinlikle bulunması gereken Sinan Yaman’ın bu ırmak söyleşisinde, yalnızca Edit Tasnádi hakkında aradığınız her şeyi değil, bununla birlikte lisan öğrenme üzerine en âlâ yorumları da bulacaksınız.
Önyargılı biri olmadığım hâlde, Tasnádi’nin radyoculuğunun beni nasıl bir tuzağa düşürdüğünü, geçenlerde Ötüken Neşriyât’tan çıkan ‘Tuna Kürsüsü-Edit Tasnádi Kitabı’nı okuyunca anladım. Sinan Yaman’ın Edit Hanım ile yaptığı ‘nehir söyleşi’yi orta vermeden, birtakım satırların altlarını çizerek ve notlar alarak okudum. Kitabın ikinci kısmındaki ikinci soruya verdiği cevapta, ‘sosyalist dönem’den nefret ettiğini söylüyor, Lakin, birkaç soru daha sonra, 46’ncı ve 47’nci sayfalarda, onun ‘sosyalizm’ olarak tabir etmeye çalıştığı idarenin, Marx’ın ve Engels’in sosyalizm tasavvuru değil de, özetlemek gerekirse Stalinizm denen ‘polis rejimi’ olduğu anlaşılıyor. Radyoya fakültenin beşinci sınıfındayken ‘kürsüye gelen bir telefon talimatı’ üzerine başlamak zorunda kaldığını belirtmesi, Edit Hanım ile barışmamı sağladı. Haklıydı, zira Stalinist idarede, o talimata karşı çıkması asla mümkün değildi. Radyoya gitmese, çabucak o gece siyah bir otomobille alınırdı. Tasnádi’nin neden Türkoloji okuduğu sorusuna verdiği karşılıksa beni hayli etkiledi. Edit Hanım, ‘Türkoloji, biz Macarlar için ulusal bir bilim kolu. Türkolojiyle biz kendi geçmişimizi araştırıyoruz’ diyor. Ona ELTE Üniversitesi’ne girerken de tıpkı soruyu sormuşlar, kitabın 34’üncü sayfasından öğrendiğimize nazaran, hocalarına, ‘Macar lisanını ve tarihini merâk ettiğim için’ halinde nefis bir cevap vermiş. Sinan Yaman’ın söyleşisinden, radyoculuğunun Edit Hanım’ı asıl çalışma alanı olan çeviriye hazırlayan bir periyot olduğu da açıklık kazanıyor. Bense ‘Demir Perde’ ülkelerindeki radyolarda nazaranv yapmış olanlara karşı bilgi sahibi olmadan tekrar hal almamayı bu suretle öğrenmiş oldum.
Sanırım iki yahut üç ay kadar evvel, birkaç dostuma, Enis Behiç Koryürek’in kızının yaşayıp yaşamadığını, yaşıyorsa nerede olduğunu sormuştum. Bilen biri çıkmamıştı. Lakin, kitapta Prof. Dr. Muhsine Helimoğlu Yavuz’un Edit Hanım hakkındaki görüşlerini okurken, Vera birden karşıma çıkıverdi.. Bu yazı yardımıyla Vera’nın Budapeşte’de yaşadığını, bir kukla tiyatrosunda çalıştığını ve tek söz Türkçe bilmediğini öğrendim. Sabri Koz ağabeyimin ve Yalvaç Ural’ın Edit Tasnádi portrelerinden de büyük keyif alacağınızdan eminim. Ben, Sinan Yaman’ın ‘Tuna Kürsüsü’nün 2022 yılının en âlâ kitaplarından biri olacağı belirteyim, siz de kitabın ismini nereden aldığını 55’inci sayfadan okuyun…
ÇALIŞTIĞI METNİ YİNE YARATAN ‘DİL İŞÇİSİ’
Edit Tasnádi’yi yalnızca bir Türkolog olarak tanımlamak pek yanlışsız olmasa gerek; zira, Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun, kitap için kaleme aldığı takdim yazısında, onun her şeydilk evvel bir ‘dil işçisi’ olduğunu belirtiyor. Her muharriri ‘dil işçisi’ sayamayacağımız üzere, her Türkologun da ‘dil işçisi’ olduğunu söyleyemeyiz. Edit Hanım’ın çevirilerini düzgün bilenler, onun, gerek Macarcadan Türkçeye, gerekse de Türkçeden Macarcaya çevirilerinde, üzerinde çalıştığı metni bir daha yarattığını vurguluyorlar. Ayrıyeten, kitapta tam 28 sayfa tutan ‘Bibliyografya’ kısmı, Edit Hanım’ın ne kadar çalışkan biri olduğunu da kanıtlıyor. Bilhassa Türkçeden Macarcaya kimleri çevirdiğine bakarken, inanın yoruldum. Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, İhsan Oktay Anar, Memet Baydur, Gül İrepoğlu, Buket Uzuner, Orhan Asena, Tarık Buğra, Turan Oflazoğlu, İlber Ortaylı… Güya çeviri yapmak için doğmuş. Her münevverin kitaplığında kesinlikle bulunması gereken Sinan Yaman’ın bu ırmak söyleşisinde, yalnızca Edit Tasnádi hakkında aradığınız her şeyi değil, bununla birlikte lisan öğrenme üzerine en âlâ yorumları da bulacaksınız.