İstanbul’un kıymetli edebiyat muhitlerinden biri olan Üsküdar, geçtiğimiz hafta sonu KARAR müellifi, şair Ömer Erdem’i ağırladı.
Yeni şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ geçtiğimiz günlerde Everest Yayınları tarafınca okura sunulan Fazilet, semtin öne çıkan kitap kahvelerinden Tekin Kitabevi’nde okurlarıyla bir ortadaydı. Aktifliğe Hüseyin Akın, Hamid Ömeri, Cennet İmata, Selim Sener, Atakan Yavuz, İsmail Karakurt, Enes Batman, Yunus Karadağ üzere şairin edebiyat dünyasından okurları da dinleyici olarak katıldı.
Ömer Erdem’in 11’nci şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ Ekim 2021’de okura sunuldu. Kitapta şairin daha evvel kimi mecmualarda yer alan şiirlerinin yanı sıra daha evvel hiç bir yerde yayımlanmış biroldukca şiiri de birinci sefer şiirseverlerle buluşuyor.
Kitabevinin önündeki sokakta yapılan yol çalışması niçiniyle elektrik kesintisinin gölgesinde gerçekleşen söyleşide, mevsimin son güneşi, son kitabındaki yerine hürmeten olsa gerek aktiflik boyunca şairi aydınlattı. Bu ortada meraklısına Erdem’in yeni kitabında yer alan çabucak her şiirinde ‘güneş’ metaforuna yer verdiğini, kitabın adeta baştan sona güneşe selam durduğunu aktarayım. Bu şiirlerin yarısı daha evvel kimi mecmualarda yayımlanmış, öteki yarısı ise birinci defa kitapta okurunun karşısına çıkıyor.
ŞAİRİN KAYNAMA NOKTASI ŞAHSİDİR
Fazilet, söyleşisine bu şiirlerden biri olan, kitabın birinci şiiri ‘Asıl bu biçimde’ı okuyarak başladı. Hal bu biçimde olunca da sohbetine okurunun aklına birinci gelen soru ile, “Güneşle alıp veremediğin nedir?” karşılığıyla devam etti. Dinleyicilerine evvela eski edebiyatçıların ‘sanatın şahsî bir sıkıntı olduğu’ görüşünü hatırlatan Fazilet, şairin kaynama noktasının da her vakit şahsî olduğunu vurgulayarak “Bu kaçınılmazdır. Sanat öteki bir ruhun diğer bir ruha geçirebileceği bir şey değil, sanatkarın kendisinde ontolojik bir açıklık olacak ki bir kaynama olsun. Bu güneş sıkıntısı de benim son senelerda yaşadığım enteresan bir durumla ilgili” dedi. Erdem’in ‘güneş’le sorunu ise kendi cümleleri ile özetlemek gerekirse şöyleki:
“Mayıs 2020’de KARAR’da yazdığım bir yazının başlığı da bu idi, ‘Güneşle Konuşmalar’. Ramazan ayının ikinci günüydü, Bir öğlen daha sonrası saat dört civarlarında uyudum yatak odamda. Yatak odam bir bahçeye bakıyor, pencereden karşı apartmanlara kadar ağaçlar ve sonunda gökyüzü görünüyor. İzleyenler hatırlar bir Fransız sineması var ‘Kelebekler ve Dalgıç’, sinemada kaza geçirmiş bir adam her tarafı sarılı bir biçimde uyanır, yalnızca kirpiklerini oynatabiliyordur, büyük bir travma yaşadığı için şuurunu el yordamıyla yakalamaya çalışır. Ben de uyandım, gözlerimi kırpıştırıyorum, bir tuhaflık var zira. Güneş kendi formunu kaybetmiş ve binlerce buğday başağına dönüşmüştü, imgeler birbirine karışıyordu. O başakların içinden bir anda metal bir şey geçti mavi gökyüzünden, bir uçak, ama gökyüzüne hakikat geçmedi de benim beynime geldi, beynimin uzayında kaybolup gitti.” Fazilet, yaşadığı bu olağanüstü halin akabinde telefonuna baktığını ve peşinden yaptığı görüşmeleri de gerçeklikte algılayamadığını aktararak çabucak sonrasında iftar yemeği sırasında tanıdığı birinin mevt haberini almasının akabinde yaşadıklarını ise şu biçimde anlattı: “daha sonra çay faslına geçtik, eşime dedim ki sana bu vefat eden kişi ile ilgili komik bir şey anlatmak istiyorum ancak ayağa kalkmam gerekiyor dedim. Zira ben komik bir şey anlatırkilk evvel kendim gülerim, bu mevzuda yeteneksizim. bir daha bu biçimde bir gülme halinde kelama başlarken birden teğe yüzümün sol tarafının aşağı gerçek çekildiğini hissettim. Bana bir şey oluyor dedim ve aynaya koştum ve yüzümün kaydığını gördüm.”
GÜNEŞLE BAĞLANTIM DİĞER BİR YERE EVRİLDİ
Akabinde manzaralı görüştüğü tabibin kendisine yüz felci geçirdiğini dediğini aktaran Fazilet, ondan sonrasında tedavi gördüğünü belirterek, bu yaşadıklarından daha sonra güneş ile başlayan ‘kişisel’ münasebetini şu cümlelerle anlattı: “Beklemediğim bir şeydi benim için, yüzüm benden kaçtı. Lakin aslında güneş beni uyarmış. Beynimde, zihnimde bir tuhaflık varmış, güneş o başaklara bürünerek beynimde bir parçalanma yaşadığımı, ışıkların koordinatlarının birbirini tutmadığını bana söylemiş. Büyük bir savaşçı olduğum için yüzümü geri kazandım çabucak sonrasında. Ve daha sonrasında güneşle olan alakam daha öbür bir şeye evrildi. Bu tehlikeyle birlikte güneşi düşünmeye başladım, güneş daha sonrasında başımın yerine geçti, ben kemikli etli, üzerinde saç olan bir organla değil güneşin kendisiyle kentin ortasında hayatı yaşamaya başladım ve bundan büyük bir haz duymaya başladım.” Bu tecrübenin kendisine çocukluğundan beri merak duyduğu tabiata karşı yeni bir şuur geliştirdiğini tabir eden Fazilet, “Doğa bende bir bilgi olmaktan kurtulmak istiyordu, diyordu ki artık benim şuurum ol ve hassaslığında bunu taşı… Ve işte daha sonra bu kitaptaki şiirleri yazmaya başladım.” Fazilet, aslında kitapta ‘Gölge’ kısmı de olacağını ama güneş ve gölge birbiriyle yarışacağı için son anda bir karar verip kitabı ayrıştırdığını da kelamlarına ekledi.
HER KİTAP ŞAİRİN KENDİNİ TEKRAR DÜZENLEME EFORU
Şair Fazilet, kitabına dışarıdan bir gözle baktığında kendi görüşlerini şöyleki aktardı:
“İki şeyin olması gerektiğin fark ettim. Birincisi, kişiselyet. Her şiirde şairler bunu yaşar, her şiir allak bullak, itimadı sarsılmış, kopuk, haksız, kaba, ekşi, çürümüş, dağılmış hayatı adeta bir düzenleme eforu denebilir. Şair yazdığı her şiirle hayatın akışına müdahale eder, bu hassaslık ve şuurda değilse şiire de bulaşmamalı. Zira her bir şiir bu dağılmış paramparça olmuş çürümüş ömrün, karmaşanın bir kendisine getirilme halidir. Yani şiirin bir savı var ise aslında daima bu parçalanmaya, dağılmaya, çürümeye teşne ömrün maddi ve manevi ögelerini insan ismine yaşanabilir olabilmesi için bir sistem teklifinde bulunma gayretidir. Her kitapta şair için bir kendisini bir daha düzenleme gayretidir, bu bir eksiği giderme değil, bir bir daha düzenleme uğraşı. Hani bir kıyafeti uzun mühlet giyeriz, hayli sevdiğimiz için almışızdır, onu uzun mühlet giyeriz ancak bir süre daha sonra ondan ayrılmamız yeni bir şey giymemiz gerekir… Bu onun değersizliği demek değildir, yeni bir kisveye bürünme halinden bahsediyorum. Hacı Bektaş Veli üzere mutasavvıfların dediği üzere ‘yeni bir don giyme’ hali… Onlar bir güvercin, bir ceylan donuna bürünürler hani. Bu varlığın sonsuz var olma hakkını yaşamaktır. Şair ise bunu deneyim ederken yalnızca şahsı ismine değil, lisanla birlikte bütün insanlık ismine bunu deneyim eder. Ben de birinci planda yeni kitabımı yeni bir don giyme, kendimi yeni bir tertibe sokma olarak şablonlayabilirim. Arının bal yaparken oluşturduğu petek gibi…”
ŞAİR İNSANI GÜZELLİĞİN HİZASINA İŞARETLEMEKLE MÜKELLEFTİR
Her kitabın kaçınılmaz olarak bir edebiyat ortamına da doğduğunu vurgulayan Fazilet, kitabının Türk şiirindeki yerine dair ise şu görüşlerini lisana getirdi: “Bugün de Türkiye’deki şiir ortamını ziyadesiyle dağınık görüyorum. Bu dağınıklığın şiirin siyaset ile hayli yan yana gelmesi ile, Türkiye’nin bir şiddet, kötülük toplumuna yanlışsız evrilmesiyle ilgisi var. Şiir, kitap, şairler insanı yeterliliğin hizasına işaretlemekle mükelleftir bana bakılırsa. Bu manada kitabımın sürmekte olan Türk şiirinin güzelliğinin bir nişanesi olmasını dilek ediyorum. Olağan bunu belirleyecek olan ben değilim, eleştirmenler, sanatkarlar, gazeteciler bunu yapacak olanlar… Lakin şunu biliyorum ki yerini bulamama, yersizlik, yurtsuzluk fazlaca gayri insani bir şey.”
ŞİİR ‘MAL’ DEĞİLDİR O YÜZDEN İTHAL EDİLEMEZ
Sohbetinde, Türk şiirinin bugünkü durumuna da değinen Erdem’in, yayıncıların şiir kitabı basmaya yanaşmamasından sitayişle bahsederek, şu değerli tespitini de dinleyicilerle paylaştı: “Düşündüm, niye Türkiye’de şiir yersiz, yurtsuz ve sahipsiz. Vardığım sonuç şu, şiir, ithal edilemeyen bir şey. Romanı, sinemayı, müzikali, tiyatroyu, konserleri ithal edebiliyoruz. Bunları ötekileştirmek için söylemiyorum, ben de okuyor, izliyor ve dinliyorum. Fakat baktım ki ithal edilemeyen tek şey şiir. Zira iş ciddileşiyor şiire geldiği vakit. Şiir lisanın tam yüreğinden tutulan o denli bir şey ki, onu fakat devasa yükseklikte derecede çevirebildiğinizde insanlara ulaştırabildiğiniz vakit ‘mala’ dönüşebilir. Bunun için ise çok yüksek birikim gerekiyor, düşünün çağdaş şiirin kültlerinden Ezra Pound’un Kantolar’ı Türkçeye çevrileli daha birkaç yıl oldu. Lisana bağlı bir sanat olarak şiir o denli bir yerde duruyor ki bir toplum ya kendisini onun en bedelli olduğu yerden bir daha icad edecek, yani şiirin kıymeti kadar kendisinin de pahalı olduğunun farkına vararak şiiri sahiplenecek ve sahiplenmekle birlikte şiirin yol açacağı sonuçlar ortaya çıkacak. Şiir neye hizmet eder? Berbatlığın engellenmesine, insani kıymetlere, özgürlüklere, sevmenin, aşkın, büyüklüğün, insanı insan yapan temel kıymetlerin kristalize olabilmesine. Şiir yoluyla insan olmanın potansiyelinde bulunan bütün büyüklükleri bilmeye başlarız. Şiir öteki disiplinlerde olmayacak kadar bize güçlü bir imkan veren bir bilme tekniğidir. Bu bilme formülünü kazanan her beşere bakıyoruz ki artık sistem bozucudur, itiraz eder. Yani şiir ‘ithalat rejimine’ karşı durur.”
Erdem’in sonunda kitabını da okurlarına imzaladığı aktiflikte üzerinde durduğu hususlar günümüz Türk şiiri üzerine düşünen her insanın zihninde gezinen sorulara kıymetli bir karşılık niteliğindeydi.
Yeni şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ geçtiğimiz günlerde Everest Yayınları tarafınca okura sunulan Fazilet, semtin öne çıkan kitap kahvelerinden Tekin Kitabevi’nde okurlarıyla bir ortadaydı. Aktifliğe Hüseyin Akın, Hamid Ömeri, Cennet İmata, Selim Sener, Atakan Yavuz, İsmail Karakurt, Enes Batman, Yunus Karadağ üzere şairin edebiyat dünyasından okurları da dinleyici olarak katıldı.
Ömer Erdem’in 11’nci şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ Ekim 2021’de okura sunuldu. Kitapta şairin daha evvel kimi mecmualarda yer alan şiirlerinin yanı sıra daha evvel hiç bir yerde yayımlanmış biroldukca şiiri de birinci sefer şiirseverlerle buluşuyor.
Kitabevinin önündeki sokakta yapılan yol çalışması niçiniyle elektrik kesintisinin gölgesinde gerçekleşen söyleşide, mevsimin son güneşi, son kitabındaki yerine hürmeten olsa gerek aktiflik boyunca şairi aydınlattı. Bu ortada meraklısına Erdem’in yeni kitabında yer alan çabucak her şiirinde ‘güneş’ metaforuna yer verdiğini, kitabın adeta baştan sona güneşe selam durduğunu aktarayım. Bu şiirlerin yarısı daha evvel kimi mecmualarda yayımlanmış, öteki yarısı ise birinci defa kitapta okurunun karşısına çıkıyor.
ŞAİRİN KAYNAMA NOKTASI ŞAHSİDİR
Fazilet, söyleşisine bu şiirlerden biri olan, kitabın birinci şiiri ‘Asıl bu biçimde’ı okuyarak başladı. Hal bu biçimde olunca da sohbetine okurunun aklına birinci gelen soru ile, “Güneşle alıp veremediğin nedir?” karşılığıyla devam etti. Dinleyicilerine evvela eski edebiyatçıların ‘sanatın şahsî bir sıkıntı olduğu’ görüşünü hatırlatan Fazilet, şairin kaynama noktasının da her vakit şahsî olduğunu vurgulayarak “Bu kaçınılmazdır. Sanat öteki bir ruhun diğer bir ruha geçirebileceği bir şey değil, sanatkarın kendisinde ontolojik bir açıklık olacak ki bir kaynama olsun. Bu güneş sıkıntısı de benim son senelerda yaşadığım enteresan bir durumla ilgili” dedi. Erdem’in ‘güneş’le sorunu ise kendi cümleleri ile özetlemek gerekirse şöyleki:
“Mayıs 2020’de KARAR’da yazdığım bir yazının başlığı da bu idi, ‘Güneşle Konuşmalar’. Ramazan ayının ikinci günüydü, Bir öğlen daha sonrası saat dört civarlarında uyudum yatak odamda. Yatak odam bir bahçeye bakıyor, pencereden karşı apartmanlara kadar ağaçlar ve sonunda gökyüzü görünüyor. İzleyenler hatırlar bir Fransız sineması var ‘Kelebekler ve Dalgıç’, sinemada kaza geçirmiş bir adam her tarafı sarılı bir biçimde uyanır, yalnızca kirpiklerini oynatabiliyordur, büyük bir travma yaşadığı için şuurunu el yordamıyla yakalamaya çalışır. Ben de uyandım, gözlerimi kırpıştırıyorum, bir tuhaflık var zira. Güneş kendi formunu kaybetmiş ve binlerce buğday başağına dönüşmüştü, imgeler birbirine karışıyordu. O başakların içinden bir anda metal bir şey geçti mavi gökyüzünden, bir uçak, ama gökyüzüne hakikat geçmedi de benim beynime geldi, beynimin uzayında kaybolup gitti.” Fazilet, yaşadığı bu olağanüstü halin akabinde telefonuna baktığını ve peşinden yaptığı görüşmeleri de gerçeklikte algılayamadığını aktararak çabucak sonrasında iftar yemeği sırasında tanıdığı birinin mevt haberini almasının akabinde yaşadıklarını ise şu biçimde anlattı: “daha sonra çay faslına geçtik, eşime dedim ki sana bu vefat eden kişi ile ilgili komik bir şey anlatmak istiyorum ancak ayağa kalkmam gerekiyor dedim. Zira ben komik bir şey anlatırkilk evvel kendim gülerim, bu mevzuda yeteneksizim. bir daha bu biçimde bir gülme halinde kelama başlarken birden teğe yüzümün sol tarafının aşağı gerçek çekildiğini hissettim. Bana bir şey oluyor dedim ve aynaya koştum ve yüzümün kaydığını gördüm.”
GÜNEŞLE BAĞLANTIM DİĞER BİR YERE EVRİLDİ
Akabinde manzaralı görüştüğü tabibin kendisine yüz felci geçirdiğini dediğini aktaran Fazilet, ondan sonrasında tedavi gördüğünü belirterek, bu yaşadıklarından daha sonra güneş ile başlayan ‘kişisel’ münasebetini şu cümlelerle anlattı: “Beklemediğim bir şeydi benim için, yüzüm benden kaçtı. Lakin aslında güneş beni uyarmış. Beynimde, zihnimde bir tuhaflık varmış, güneş o başaklara bürünerek beynimde bir parçalanma yaşadığımı, ışıkların koordinatlarının birbirini tutmadığını bana söylemiş. Büyük bir savaşçı olduğum için yüzümü geri kazandım çabucak sonrasında. Ve daha sonrasında güneşle olan alakam daha öbür bir şeye evrildi. Bu tehlikeyle birlikte güneşi düşünmeye başladım, güneş daha sonrasında başımın yerine geçti, ben kemikli etli, üzerinde saç olan bir organla değil güneşin kendisiyle kentin ortasında hayatı yaşamaya başladım ve bundan büyük bir haz duymaya başladım.” Bu tecrübenin kendisine çocukluğundan beri merak duyduğu tabiata karşı yeni bir şuur geliştirdiğini tabir eden Fazilet, “Doğa bende bir bilgi olmaktan kurtulmak istiyordu, diyordu ki artık benim şuurum ol ve hassaslığında bunu taşı… Ve işte daha sonra bu kitaptaki şiirleri yazmaya başladım.” Fazilet, aslında kitapta ‘Gölge’ kısmı de olacağını ama güneş ve gölge birbiriyle yarışacağı için son anda bir karar verip kitabı ayrıştırdığını da kelamlarına ekledi.
HER KİTAP ŞAİRİN KENDİNİ TEKRAR DÜZENLEME EFORU
Şair Fazilet, kitabına dışarıdan bir gözle baktığında kendi görüşlerini şöyleki aktardı:
“İki şeyin olması gerektiğin fark ettim. Birincisi, kişiselyet. Her şiirde şairler bunu yaşar, her şiir allak bullak, itimadı sarsılmış, kopuk, haksız, kaba, ekşi, çürümüş, dağılmış hayatı adeta bir düzenleme eforu denebilir. Şair yazdığı her şiirle hayatın akışına müdahale eder, bu hassaslık ve şuurda değilse şiire de bulaşmamalı. Zira her bir şiir bu dağılmış paramparça olmuş çürümüş ömrün, karmaşanın bir kendisine getirilme halidir. Yani şiirin bir savı var ise aslında daima bu parçalanmaya, dağılmaya, çürümeye teşne ömrün maddi ve manevi ögelerini insan ismine yaşanabilir olabilmesi için bir sistem teklifinde bulunma gayretidir. Her kitapta şair için bir kendisini bir daha düzenleme gayretidir, bu bir eksiği giderme değil, bir bir daha düzenleme uğraşı. Hani bir kıyafeti uzun mühlet giyeriz, hayli sevdiğimiz için almışızdır, onu uzun mühlet giyeriz ancak bir süre daha sonra ondan ayrılmamız yeni bir şey giymemiz gerekir… Bu onun değersizliği demek değildir, yeni bir kisveye bürünme halinden bahsediyorum. Hacı Bektaş Veli üzere mutasavvıfların dediği üzere ‘yeni bir don giyme’ hali… Onlar bir güvercin, bir ceylan donuna bürünürler hani. Bu varlığın sonsuz var olma hakkını yaşamaktır. Şair ise bunu deneyim ederken yalnızca şahsı ismine değil, lisanla birlikte bütün insanlık ismine bunu deneyim eder. Ben de birinci planda yeni kitabımı yeni bir don giyme, kendimi yeni bir tertibe sokma olarak şablonlayabilirim. Arının bal yaparken oluşturduğu petek gibi…”
ŞAİR İNSANI GÜZELLİĞİN HİZASINA İŞARETLEMEKLE MÜKELLEFTİR
Her kitabın kaçınılmaz olarak bir edebiyat ortamına da doğduğunu vurgulayan Fazilet, kitabının Türk şiirindeki yerine dair ise şu görüşlerini lisana getirdi: “Bugün de Türkiye’deki şiir ortamını ziyadesiyle dağınık görüyorum. Bu dağınıklığın şiirin siyaset ile hayli yan yana gelmesi ile, Türkiye’nin bir şiddet, kötülük toplumuna yanlışsız evrilmesiyle ilgisi var. Şiir, kitap, şairler insanı yeterliliğin hizasına işaretlemekle mükelleftir bana bakılırsa. Bu manada kitabımın sürmekte olan Türk şiirinin güzelliğinin bir nişanesi olmasını dilek ediyorum. Olağan bunu belirleyecek olan ben değilim, eleştirmenler, sanatkarlar, gazeteciler bunu yapacak olanlar… Lakin şunu biliyorum ki yerini bulamama, yersizlik, yurtsuzluk fazlaca gayri insani bir şey.”
ŞİİR ‘MAL’ DEĞİLDİR O YÜZDEN İTHAL EDİLEMEZ
Sohbetinde, Türk şiirinin bugünkü durumuna da değinen Erdem’in, yayıncıların şiir kitabı basmaya yanaşmamasından sitayişle bahsederek, şu değerli tespitini de dinleyicilerle paylaştı: “Düşündüm, niye Türkiye’de şiir yersiz, yurtsuz ve sahipsiz. Vardığım sonuç şu, şiir, ithal edilemeyen bir şey. Romanı, sinemayı, müzikali, tiyatroyu, konserleri ithal edebiliyoruz. Bunları ötekileştirmek için söylemiyorum, ben de okuyor, izliyor ve dinliyorum. Fakat baktım ki ithal edilemeyen tek şey şiir. Zira iş ciddileşiyor şiire geldiği vakit. Şiir lisanın tam yüreğinden tutulan o denli bir şey ki, onu fakat devasa yükseklikte derecede çevirebildiğinizde insanlara ulaştırabildiğiniz vakit ‘mala’ dönüşebilir. Bunun için ise çok yüksek birikim gerekiyor, düşünün çağdaş şiirin kültlerinden Ezra Pound’un Kantolar’ı Türkçeye çevrileli daha birkaç yıl oldu. Lisana bağlı bir sanat olarak şiir o denli bir yerde duruyor ki bir toplum ya kendisini onun en bedelli olduğu yerden bir daha icad edecek, yani şiirin kıymeti kadar kendisinin de pahalı olduğunun farkına vararak şiiri sahiplenecek ve sahiplenmekle birlikte şiirin yol açacağı sonuçlar ortaya çıkacak. Şiir neye hizmet eder? Berbatlığın engellenmesine, insani kıymetlere, özgürlüklere, sevmenin, aşkın, büyüklüğün, insanı insan yapan temel kıymetlerin kristalize olabilmesine. Şiir yoluyla insan olmanın potansiyelinde bulunan bütün büyüklükleri bilmeye başlarız. Şiir öteki disiplinlerde olmayacak kadar bize güçlü bir imkan veren bir bilme tekniğidir. Bu bilme formülünü kazanan her beşere bakıyoruz ki artık sistem bozucudur, itiraz eder. Yani şiir ‘ithalat rejimine’ karşı durur.”
Erdem’in sonunda kitabını da okurlarına imzaladığı aktiflikte üzerinde durduğu hususlar günümüz Türk şiiri üzerine düşünen her insanın zihninde gezinen sorulara kıymetli bir karşılık niteliğindeydi.