Cumhuriyet nasıl kuruldu: Tarihe damga vuran 2.5 saat Meclis, saat 18.00’de İsmet İnönü başkanlığında toplandı. Gündemde ülkenin idare biçiminin “Cumhuriyet” olduğunu duyuran anayasa değişikliği teklifi vardı.
Yunus Nadi Beyefendi teklif üzerine kelam aldı. Mondros Mütarekesi’ne kadar yaşanan olayları anımsatıp Cumhuriyetin ilanının gerekliliğini lisana getirdi. çabucak sonrasında kürsüye çıkan Vasıf Beyefendi, Cumhuriyeti övdü.
Eyüp Sabri Hocaefendi, gecikmeden cumhurbaşkanının seçimiyle devam edilmesini talep etti.
Konuşmaların akabinde tasarı saat 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul edildi.
Cumhuriyetin ilanı “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla karşılandı.
Ardından Cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi. Oylama kapalı yapıldı. 158 milletvekilinin tamamı tıpkı isme oy verdi: Mustafa Kemal.
‘Efendiler…’
Atatürk, genç Cumhuriyetin birinci cumhurbaşkanı olarak kürsüye çıktı. Birinci konuşmasında şunları söylemiş oldu:
“Efendiler; asırlardan beri Doğu’da haksızlığa ve zulme uğramış olan milletimiz, Türk milleti, gerçekte soydan sahip bulunduğu yüksek kabiliyetlerden mahrum zannediliyordu.
Son senelerda milletimizin fiili olarak gösterdiği kabiliyet, istidat ve kavrayış kendi hakkında makus düşünenlerin ne kadar gafil ve ne kadar gerçeği görmekten uzak, görünüşe aldanan beşerler olduğunu pek hoş ispat etti.
Milletimiz kendisinde var olan vasıfları ve kıymeti, hükümetin yeni ismiyle medeniyet dünyasına fazlaca daha çarçabuk gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri içinde tuttuğu yere layık olduğunu yapıtlarıyla ispat edecektir.
Arkadaşlar; bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört yıl ortasında kazandığı zafer, bundan daha sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. Bendeniz, kazandığım bu inanç ve itimada layık olmak için pek değerli gördüğüm bir noktadaki gereksinimi arz etmek mecburiyetindeyim. O gereksinim, ulu heyetinizin şahsıma karşı gösterdiği sevgi, itimat ve takviyenin devamıdır. Lakin bu sayede ve Tanrı’nın sayesinde, bana verdiğiniz ve vereceğiniz vazifeleri en yeterli biçimde yapabileceğimi ümit ediyorum.
Daima sayın arkadaşlarımın ellerine fazlaca samimi ve sıkı bir biçimde yapışarak, kendimi onların şahıslarından bir an bile uzak görmeyerek çalışacağım. Ebediyen milletin sevgi ve itimadına dayanarak daima bir arada ileri gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”
Yunus Nadi Beyefendi teklif üzerine kelam aldı. Mondros Mütarekesi’ne kadar yaşanan olayları anımsatıp Cumhuriyetin ilanının gerekliliğini lisana getirdi. çabucak sonrasında kürsüye çıkan Vasıf Beyefendi, Cumhuriyeti övdü.
Eyüp Sabri Hocaefendi, gecikmeden cumhurbaşkanının seçimiyle devam edilmesini talep etti.
Konuşmaların akabinde tasarı saat 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul edildi.
Cumhuriyetin ilanı “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla karşılandı.
Ardından Cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi. Oylama kapalı yapıldı. 158 milletvekilinin tamamı tıpkı isme oy verdi: Mustafa Kemal.
‘Efendiler…’
Atatürk, genç Cumhuriyetin birinci cumhurbaşkanı olarak kürsüye çıktı. Birinci konuşmasında şunları söylemiş oldu:
“Efendiler; asırlardan beri Doğu’da haksızlığa ve zulme uğramış olan milletimiz, Türk milleti, gerçekte soydan sahip bulunduğu yüksek kabiliyetlerden mahrum zannediliyordu.
Son senelerda milletimizin fiili olarak gösterdiği kabiliyet, istidat ve kavrayış kendi hakkında makus düşünenlerin ne kadar gafil ve ne kadar gerçeği görmekten uzak, görünüşe aldanan beşerler olduğunu pek hoş ispat etti.
Milletimiz kendisinde var olan vasıfları ve kıymeti, hükümetin yeni ismiyle medeniyet dünyasına fazlaca daha çarçabuk gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri içinde tuttuğu yere layık olduğunu yapıtlarıyla ispat edecektir.
Arkadaşlar; bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört yıl ortasında kazandığı zafer, bundan daha sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. Bendeniz, kazandığım bu inanç ve itimada layık olmak için pek değerli gördüğüm bir noktadaki gereksinimi arz etmek mecburiyetindeyim. O gereksinim, ulu heyetinizin şahsıma karşı gösterdiği sevgi, itimat ve takviyenin devamıdır. Lakin bu sayede ve Tanrı’nın sayesinde, bana verdiğiniz ve vereceğiniz vazifeleri en yeterli biçimde yapabileceğimi ümit ediyorum.
Daima sayın arkadaşlarımın ellerine fazlaca samimi ve sıkı bir biçimde yapışarak, kendimi onların şahıslarından bir an bile uzak görmeyerek çalışacağım. Ebediyen milletin sevgi ve itimadına dayanarak daima bir arada ileri gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”